Նորվեգացի բևեռախույզ, գիտնական, դիվանագետ և ականավոր հումանիստ Ֆրիտյոֆ Նանսենը, որ կենդանաբանության պրոֆեսոր էր Ազգերի լիգայում իր փախստականների խնդիրների լուծման ուղղությամբ տարված աշխատանքի համար պարգևատրվել է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակով։ Նա պաշտպանել է հայ ժողովրդի ոտնահարված իրավունքները, հայ գաղթականներին հատկացրել «Նանսենյան անձնագրեր»՝ դառնալով հայ ժողովրդի ճշմարիտ բարեկամը։

 

«Չարիքն ու բռնությունները չեն կարողացել ընկճել հայ ժողովրդին. ամեն անգամ որևէ տեղից ծագած լույսի նշույլն անգամ սնել է ազատության նրա երազանքը։ Մարդ ձգտում է դեպի գիտելիքները, և հենց որ նրա մեջ մարում է գիտելիքների ծարավը, նա դադարում է մարդ լինելուց։ Ինձ համար դժվար է հավատալ, որ որևե մեկը կարող է ծանոթանալ հայ ժողովուրդի պատմությանը, առանց խորապես ցնցվելու նրա մեծ ողբերգությունից։ Հայ ժողովուրդը հոգատարությամբ պահպանելով իր հին ու ինքնատիպ կուլտուրան՝ հաջողությամբ զարգացնում է այն՝ նրան տալով չտեսնված փայլ», - հայ ժողովրդի մասին գրել է Նանսենը։

 

Հայերի խնդիրներով նա սկսեց հետաքրքրվել 1896 թ. սեպտեմբերից, երբ, վերադառնալով Հյուսիսային բևեռ կատարած ճանապարհորդությունից, տեղեկացավ 1894-1896 թթ. համիդյան կոտորածների մասին: Առաջին աշխարհամարտի նախօրյակին Ֆ. Նանսենը «Փոքր ազգերի իրավունքների մասին» թեմայով զեկուցում կարդաց Քրիստիանիայի (ներկայումս` Օսլո) համալսարանում, որտեղ անդրադարձավ նաև հայության խնդիրներին:

 

Հայերի հարցերով Նանսենն անմիջականորեն սկսեց զբաղվել Առաջին աշխարհամարտից հետո:

 

1920 թվականից Նանսենն ակտիվորեն մասնակցել է Ազգերի լիգայի աշխատանքներին: 1920-22 թթ. նա հանդիսացել է ռազմագերիների հայրենադարձման գործերով Ազգերի լիգայի Գերագույն հանձնակատար, իսկ 1921 թ. նշանակվել է փախստականների հարցերով Գերագույն հանձնակատար` կազմակերպելով ռազմագերիների փոխանակումը և փախստականների վերադարձը:

 

Ֆրիտյոֆ Նանսենի առաջարկով Ազգերի լիգան վավերացրեց «Նանսենյան անձնագրերը», որոնցով քաղաքացիություն չունեցող փախստականներն իրավունք ստացան մուտք գործել տարբեր երկրներ: Դրանց շնորհիվ շուրջ 320 հազար հայ ազատ տեղաշարժի իրավունք ձեռք բերեցին:

 

1924 թ. Ազգերի լիգայի հանձնարարությամբ Ֆրիտյոֆ Նանսենը սկսում է զբաղվել հայ փախստականների հայրենադարձության հարցի ուսումնասիրությամբ: 1925 թ. հունիսին Ֆ. Նանսենի ղեկավարած հանձնաժողովն այցելում է Խորհրդային Հայաստան, որի արդյունքում նրա անմիջական ջանքերով կազմակերպվում է շուրջ 7.000 հայ գաղթականների հայրենադարձությունը:

 

Նորվեգացի նշանավոր բևեռախույզ, մեծ մարդասեր, «Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի» դափնեկիր Ֆրիտյոֆ Նանսենի պայքարը հանուն մարդու իրավունքների և մարդկային արժանապատվության, ստեղծեց նոր չափանիշներ միջազգային քաղաքականության մեջ։ Ֆ. Նանսենի հայանպաստ գործունեությունը մեծ դեր ու նշանակություն է ունեցել։

 

 

Աղբյուր՝ oragir.news