19-րդ դարի ավարտ. խոշոր քայլերով զարգանում էր ճարտարագիտական միտքը, հատկապես արևմուտքում արտադրությունների մեջ ներգրավվում էին նոր տեխնոլոգիաներ: Գործարանների և ֆաբրիկաների թողունակությունը մեծանում էր, և դրան զուգահեռ փոխվում էր սպառման շուկաների աշխարհագրությունը: Այսօր առանձնացրել ենք կենցաղային սարքավորումների գովազդներն ու ծանուցումները, որոնցով լեցուն էր դարավերջի հայկական մամուլը:

 

 

 

 

Ի դեպ, մսաղացի գյուտը 19-րդ դարի կեսերին շատ երկար բարակ անունով , իսկ կարճ կոնկրետ, բարոն Դրեզ ֆոն Զաուէրբրոնինն է, ում պատկանում է  նաև նորատիպ հեծանիվների գյուտը: 1868 թվականից Ամերիկան և Եվրոպան սկսեցին, այսպես ասած, «խենթանալ» հեծանիվների համար:

 

 

Այդ խենթությունը պատճառ եղավ, որ սկսվի հեծանիվների առաջին զանգվածային արտադրությունը: Հարի Դաքրը 1892 գրեց իր հռչակավոր Daisy Bell՝ հեծանիվ 2-ի համար երգը, իսկ 1895-ին Կոստանդնուպոլսի հայկական թերթերը սկսեցին գովազդել «անգլիական տոկուն և անմրցելի հեծելանիւները: Աղէ՜կ, Աժա՜ն եւ դիւրութիւ՜ն…»:

 

 

 

 

 

«Նոր Դար»-ը 1896-ին գովազդում էր Պետերբուրգի Արլովսկու և Մոսկվայի Էնֆիլդ հեծանիվների պահեստներում առկա կատարելագործված հեծանիվները՝ մանկական ,առանց շղթայի, դիմացկուն նաև բոլոր պարագաները և գումարած վարելու անվճար ուսուցում:

 

 

Հագուստի դարսեր ստանալու համար, անտիկ հույները պետք է մի  բան մտածեին: Մտածեցին և այդ բանը արդուկի նախատիպը դարձավ: Երկար ճանապարհ անցնելով՝ տաքացված գրանիտից   մինչև տաք ածուխով լցված մետաղյա պնակ, գրտնակից , որի վրա փաթաթվում էր արդուկելիքը և «գրտնակվում», մինչև  որ  1882-ին ամերիկացի Հենրի Սիիլին արդիականցրեց արդուկը և պատենտավորեց իր գրեթե 7 կգ քաշով նորարարությունը:

 

 

 

Էլեկտրականությունը նույնպես մեծ քայլերով մտնում էր մարդկանց կենցաղ: Կար ժամանակ, երբ խանութների շեմին կանգնած, գնորդներին  ներս էին հրավիրում առևտրի: Ժամանակները փոխվում էին, 19-րդ դարի վերջից արդեն գնորդների կամ այցելուների խանութ մտնելու մասին ավետում էին էլեկտրական զանգերը: Պոլսի «Հայրենիքը» գրում է:

 

 

 

20-րդ դարի սկզբին լվացքի մեքենաների մեխանիզմում հայտնվեց շարժիչը: Բայց, մինչ այդ 1851-ին, ամերիկացի  սըր Քինգը ստեղծում է լվացքի առաջին մեքենայի նախատիպը՝ ձեռքով պտտեցվող թմբուկով: Հետո, մինչև դարավերջ, բազում նորարարներ զարգացնում են այս սարքը: Իմիջիայլոց, կան հիմնավոր կասկածներ, որ լվացքի մեքենա ստեղծելու գաղափարը և փորձը պատկանում է ամուրիներին: 1874-ին Ուիլյամ Բլեքսթոունն էլ  սկսեց զբաղվել  արտադրությամբ ՝ թեթևացնելու իր սիրասուն տիկնոջ հոգսը: Եվ ահա նույն թվականի «Մշակ»-ի համարներից մեկում կարդում ենք:

 

 

 

Մեկ այլ հրաշալի սարքի մասին է ավետում  Պոլսի «Հայրենիք»-ը. ժամանակակից պատճենահանող սարքի նախատիպը՝ քսերոքսի մեծ պապան՝ հանրահայտ Գեսթեթների կրկնօրինակող սարքը, որը գործում էր  վաքսի միջոցով:

 

Դեյվիդ Գեսթեթները Հունգարիայում  ծնված մի գյուտարար էր,որը   տեափոխվել ով   Լոնդոն, 1881-ին հիմնում է «Gestetner Cyclograph»  ընկերությունը՝ թողարկելով ոչ միայն  կրկնօրինակող սարքեր, այլև հարակից պիտույքներ դրանց համար:

 

 

 

Առևտրի մեջ արտաքին մատուցումը շատ կարևոր է: Չնայած երբեմն գեղեցիկ փաթեթավորման մեջ ոչ մի էական արժեք չենք գտնում: Եվ  արտաքին գեղեցկությունը որոշ վաճառականներ կիրառում են որպես գնորդին  մոլորեցնելու մի ձև: Հիմա դա մոդայիկ և «պերճաշուք» լեզվով կոչվում է մարքեթինգային հնարք: Ծանոթանանք մեր հայրենակիցների կողմից Պոլսում հիմնած գեղեցիկ թիթեղյա տուփերի արտադրությանը

 

 Մեծ գործարան Եավրուեան եւ Իսագուլեան

 

 

Յեղաշրջում թիթեղեայ  արհեստագործութեան մէջ:Մաքրութիւն, բարեձեւութիւն, աժանութիւն:

 

Թէյի, լոգումի, հէլվայի, խավեարի, րէչէլի, խահուէի, շաքարի, սիկառի թուղթի, եւ այլ բազում պիտոյից յատուկ տուփեր նոր եւ գեղեցիկ ձեւերով  եւ գոյներով: Լուսավառութեան յատուկ լապտերներ, տան վերաբերեալ ամէն տեսակ կահեր, պարտէզի դոյլեր, լուացարաններ, եւն, եւն եւրոպական ճաշակաւ ներկուած: Դիւրամատչելի ամենուն :Մեծաքանակ  յանձնարարութիւնք թէ՛ Պոլսէն եւ թէ՛ գաւառներէն փութով եւ ճշգրտութեամբ կը կատարուին: Պահճէ Գարու, Րասիմ Բաշա խանի դէմը:  

 

 

Ահա այսպես, սա էլ կենցաղային կարևոր իրերի մասին: 

 

 

 

 

Աղբյուր՝ armradio.am