Մանրմունր իրերի անհրաժեշտություն միշտ էլ զգացվել է: Յուրաքանչյուր նոր հարյուրամյանկ նոր հնարավորություններ է բացել կենցաղային 1000 ու մի խնդիրների լուծման համար: 19-րդ դարից՝ 2 –րդ արդյունաբերական հեղափոխությունից սկսած, այդ խնդիրների լուծումներն ավելացել են: 

 

Այսօր կթերթենք 19-րդ դարի հայկական մամուլը, պարզելու համար, թե առօրյայում կիրառվող ինչպիսի նորույթներ էին առաջարկվում  վաճառանոցների կողմից:

 

 

«Արդէն ծախվում են կատարելագործված, սպիտակ բոցով, անվտանգ ՇՎԷԴԱԿԱՆ ԼՈՒՑԿԻՆԵՐԸ ԱՄԵՆԱԷԺԱՆ ԳՆՈՎ: Մեծ քանակութեամբ առնողներին ՆՇԱՆԱՒՈՐ ԶԻՋՈՒՄՆ ԿԸ ԼԻՆԻ: Գործարան Գ. Ա. ՏԷՐ-ԱՍԱՏՈՒՐԵԱՆԻ և ընկերութեան,Թիֆլիսում, ՎԷՐԱ կոչված թաղում»:

 

 

 

 

 

«Կատարելագործված, սպիտակ բոցով, անվտանգ «ՇՎԷԴԱԿԱՆ ԼՈՒՑԿԻՆԵՐ»-ի գովազդը տեղադրված է «Մշակ»-ի 1888 թվականի համարներից մեկում: Լուցկին բավական հին, բայցև թունավոր պատմություն ունի: 19-րդ դարի կեսերին հենց շվեդ մասնագետները բացառեցին սպիտակ ֆոսֆորի կիրառումը լուցկու արտադրության մեջ՝ այն դարձնելով առավել անվտանգ: Իմիջիայլոց՝ այս պստիկ, բայց շատ կարևոր  ապրանքը տոն  ունի, և դա  մարտի 2-ն է՝ լուցկու միջազգային օրը:  Անցնենք Ռուսաստան: Ռոման Քելլերը 1893թ այս երկրում  հիմնում է «Քելլեր և ընկերներ»  առևտրաարդյունաբերական կազմակերպությունը՝մասնագիտացված քիմիական, բժշկական և դեղագործական միջոցների և հոտավետ  արհեստական նյութերի արտադրության մեջ: Մինչ այդ 1862-ին արդեն գործարկել էր  դեղատնային ապրանքների վաճառանոց և հիմնել Ռուսաստանում խմիչքների և կոնֆետների արտադրության մեջ օգտագործվող համեմունքների և բուրավետ հավելումների  առաջին արտադրություն :

 

 

 

 

Arsenicum, որ նշանակում է հզոր, նույնն է թե մկնդեղ՝ միշիակ, որն ի սկզբանե արքունիքներում  կամ կառավարություններում կիրառվել  է որպես իշխանավորներին այն աշխարհ ուղարկելու անհոտ, անհամ, բայց շատ արդյունավետ միջոց, կամ որը 18-րդ դարի Ֆրանսիայում քնքշորեն կոչում էին «փոշի ժառանգների համար», քանի որ դրա միջոցով արագորեն լուծվում էին համառորեն չմեռնող  ծերուկ ազգականների հարցերը, այժմ գովազդվում էր որպես ընդամենը աներես  մկներից և խավարասերներից ազատվելու ճար:  Եվ այսպես՝ «ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳԻ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԲԱԺՆԻ ԿՈՂՄԻՑ ԹՈՅԼՏԻՈՒԹԻՒՆ ՍՏԱՑԱԾ ՀՆԴԿԱԿԱՆ ՄԿՆԴԵՂ՝ ՄԻՇՈՒՆԱՅ .ՄԵԾ ԵՒ ՓՈՔՐ ՄԿՆԵՐԸ կատարելապէս ոչնչացնելու  համար»,-կարդում ենք «Մշակի»-ի 1888 թվականի համարներից մեկում:

 

 

 

Հեղուկ բաղլինջների դէմ: Սրուակի գինը, վրձինով միասին 1 րուբլի: Լու, ցեց բողոճ ոչնչացնելու փոշի  Դօրակի գինը 20 կ. գուտապէրչի մեքենան  առանձին. 1/2 դօրակ 65 կ.- 3 րուբլի.

 

 Սմբակային օծուն՝ Րիս Գուտմանի, ձիերի սմբակները ամեն օր օծելու համար, պահպանում է սմբակը ճաքելուց և նալելու միջոցին թուլանալուց: Դօրակի գինը 1 րուբլի:

 

Կուղբի ճարպի օծուն, պահում է խոնաւութեան դէմ և կակուղ դրութեան մէջ՝ կօշիկները, բօտինները, ձիերի սանձերը: Գինը 75 կօպ.:

 

Մազերի ներկ, սև, չագանակագոյն և շէկ: Մի անգամ ներկված մազերը իրանց գոյնը պահում են մինչև վեց շաբաթ: Ներկված մազերը չէ կարելի զանազանել բնական մազերից: Արկղիկը 3 րուբլի:

 

Րիս. Գուտման Գլխաւոր պահեստ ԹԻՖԼԻՍՈՒՄ՝  գտնվում է Վ. Գրիվնակի դեղատան ապրանքների մագազինում, «Լոնդոն» հյուրանոցի տակ, Զուբալովի տանը»:

 

 

Հայտնի է, որ մոծակները, մժղուկները ձգվում են դեպի լապտերը: Եվ  հանրաճանաչ  լամպավաճառ Ծատուրովը, իրականում Ծատուրեանցը, գիտեր այդ մասին: Ուստի՝ լինելով լավ շուկայագետ, իր մուշտարիներին առաջարկում էր նաև « ՄОԾԱԿՆԵՐ կոտորելու փոշի: Ծախվում է ԾԱՏՈՒՐՕՎ Ի լամպերի մագազինում»:

 

 

Դատելով 19-րդ դարի մամուլի գովազդներից, կարող են արձանագրել, որ վնասատուների դեմ պայքարը  առաջընթաց էր ապրում: Եվ դա ուղղակիորեն կապվում է քիմիայի զարգացման հետ: 1886 թիվ, «Նոր Դար»: Կարդում ենք.

 

 

      «Բօրիսօվի անտիմօսկիտօ

 

 

 

Ահավասիկ ևս մեկ վկայություն քիմիայի հաղթարշավի մասին. Կարդում ենք Պոլսի «Հայրենիք»-ում, 1893 թվական.

 

 

 

 

Անգլիական Շեֆիլդ քաղաքում 1700 թվականի ապրիլ 26-ին հիմնված «Ջոն Նովիլ և որդիներ» ընկերության արտադրության հայտնի զմելիները՝ գրպանի փոքրիկ դանակները, ինչպես և գդալ- պատառաքաղի հավաքածուները և այլն, վաճառվում էին  Կոստանդնուպոլսի անգլիական վաճառանոցում.

 

«Զմելիներուն վրայ գործարանին յատուկ մարքան կայ: Ոմանք անոնց կեղծերը շինելով կ՛ծախեն անգլերէն կարդալ  չգիտցողներուն»,- ծանուցում է «Բիւզանդիոն»-ը 1899 թվի համարներից մեկում:  

 

 

 

Ինչեր ասես, որ չեն վաճառվում թերթերի միջոցով: Օրինակ՝ 1878-ի «Մշակ»-ի համարներից մեկում կարդում ենք.

 

 

 

Իսկ Պոլսի «Բիւզանդիոն»-ը 1899-ին գովազդում էր Մաթէոսեան թղթավաճառանոցի վերջին առաջարկներ՝  նամակի բարձրորակ թուղթ ծրարով կամ պահարանով, ինչպես ընդունված է ասել արևմտահայերենում.

 

«Մաթէոսեան թղթավաճառանոցը վերջերս խիստ նպաստաւոր պայմաններով նամակի թղթի և պահարանի մեծաքանակ գնումներ ըրած ըլլալով, կը հրաւիրէ իւր պատուարժան յաճախորդներն և առ հասարակ մայրաքաղաքիս ու գաւառաց առեւտրական դասն օգտուիլ այս բացառիկ առիթէն: Սովորաբար հրապարակի վրայ ծրարը 20ղրուշի վաճառեալ թղթի մը 1000 թերթը 35 ղրուշի. Իւրաքանչիւր թերթի վրայ գնողին անունը, հասցէն և այլն: Մէկ կամ աւելի լեզուներով տպագրեալ: Խիստ ընտիր թուղթ 1000 40 կամ 50 ղրուշի,հասցէն իւրաքանչիւրին վրայ տպագրեալ: 1000 պահարանը 28 ղրուշ: Փութացէք օգտուիլ այս բացառիկ առիթէն՝ որ միայն կարճ ժամանակի մը համար է: Յ. Մաթէոսեան, Ֆինճանճըլար, Կ. Պոլիս, 27»:

 

 

Ժամանակակից թղթե ծրարների նախատիպը 1820-ին անգլիացի թղթավաճառ  Բրայթընի բնակիչ ոմն Բրեւերի ստեղծած առաջին փոստային ծրարներն էին: Նախապես պատրաստված ձևվածք –նմուշի և կոշկակարի դանակի միջոցով , նա շատ արագ պատրաստում էր օգտագործման համար դյուրին ծրարներ: Հիմա, ժամանակի հեռվից, այնքան պարզ , գուցեև պարզունակ մի գործողություն է թվում Բրեւերի արածը: Բայց իրականում 203 տարի առաջ  մարդը  ջանք և երևակայություն է բանեցրել  գործը գլուխ բերելու համար:

 

 

 

 

 

Աղբյուր՝ armradio.am