Խատիսյանը փորձում է Թուրքիայի միջնորդությամբ Ադրբեջանից ալյուր ստանալ․ 16 սեպտեմբեր, 1918
Հայկական ուսումնասիրությունների ԱՆԻ կենտրոնը ներկայացնում է Աստվածատուր (Ասատուր) Խաչատրյանի օրագրությունը, որը վերաբերում է հայ ժողովրդի համար ճակատագրական Տրապիզոնի, Բաթումի և Պոլսի 1918 թ․ բանակցություններին։
Հեղինակը իր ծանոթագրության մեջ նշում է․ «1919 դեկտեմբերին ՀՀ վարչապետ Ա․ Խատիսեան ինծի պաշտօն յանձնեց ընտրել ու կարգի դնել Տրապիզոնի և Բաթումի հայ-թրքական դիւանագիտութեան վերաբերեալ բոլոր պաշտօնական գրութիւնները հրատարակութեան համար և գրել նախաբանը»։
——————————————————
Խատիսյանը Նասսիմի բեյին խնդրում է, որ Օսմանյան կառավարությունը Նուրի փաշայի միջոցով ազդի Ադրբեջանի վրա, որ Հայաստանին որոշ քանակությամբ ալյուր տան
Սեպտեմբերի 16-ին Ալ․ Խատիսյանը գնաց [Օսմանյան կայսրության] արտգործնախարարի [Նեսսիմի բեյ] մոտ, որպեսզի զեկուցի Հայաստանի դրության մասին և մի շարք խնդիրներ դնի, որոնց լուծումը մենք սպասում ենք։
Նա [Խատիսյան] մանրամասն նկարագրել է իրերի այժմյան դրությունը, ինչպես մենք տեղեկացանք բժիշկ [Արտաշես] Բաբալյանի զեկուցումից, հատկապես ցույց տալով զորքերի ապահով տեղափոխությունը, Անդրանիկի խմբի լուծարումը։
Հետո նա [Խատիսյան] պարզել է պարենավորման վիճակը Հայաստանում և խնդրել, որ Օսմանյան կառավարությունը Նուրի փաշայի միջոցով ազդի Ադրբեջանի կառավարության վրա, որ մեր կառավարությանը որոշ քանակությամբ ալյուր տան։
Վերջին խնդրի առթիվ Նեսսիմի բեյը ասել է, որ պետք է խոսել Էնվեր փաշայի հետ, թեև նա ինքն էլ առանձին ուշադրությամբ լսում էր և գրում բոլոր հարուցած խնդիրները։
Նախարարը [Նեսսիմի բեյ] հետո ասել է, որ Հայաստանի անկախության գաղափարը արդեն անցնում է թուրքական հասարակական շրջանակների մեջ և ոչ միայն կառավարական շրջանակների մեջ է։
Նա [Նեսսիմի բեյ] ասաց, որ Թալեաթը կվերադառնա 7-8 օր հետո, որ նրա գործերը հաջող չեն ընթանում և որ միայն նրա վերադարձից հետո կարելի կլինի շարունակել մեր բանակցությունները entente-ի մասին։
Երևանը գրավելու մասին տարածված լուրերի առթիվ նա ասել է, որ ոչ մի այդպիսի միտք չի եղել իրենց մեջ և Թուրքիան միշտ կհարգի Հայաստանի անկախությունը։
Աստվածատուր Խաչատրյան, «Արևելահայ և թուրք դիվանագիտական հարաբերությունները», Հայաստանի ազգային արխիվ և ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ, Երևան, 2010, էջ 224։
——————————————————————
Հ․ Գ․ Հունիսի 25-ին Պոլսում պետք է սկսվեր մի խորհրդաժողով, որին սպասվում էր Գերմանիայի, Ավստրիա-Հունգարիայի, Օսմանյան կայսրության և Բուլղարիայի մասնակցությունը: Հրավիրվել էին նաև անդրկովկասյան հանրապետությունները: Հայկական կողմը տպավորություն ուներ, թե Գերմանիան ուզում է վերանայել Բաթումի պայմանագիրը` համաձայն Բրեստ-Լիտովսկի պայմանների: Պոլիս մեկնած պատվիրակությանը հրահանգ էր տրվել ամեն ջանք թափել` ընդարձակելու Հայաստանի Հանրապետության սահմանները: Նրանք Պոլսում մնում են ավելի քան չորս ամիս` մինչև նոյեմբերի 1-ը, Խատիսյանի խոսքերով` փորձելով ցույց տալ ՙմեր անվիճելի իրավունքներն Ախալքալաքի, Լոռիի, Զանգեզուրի, Ղարաբաղի և Նախիջևանի վրա, որոնց նկատմամբ հավակնություններ ունեին մեր կովկասյան հարևանները՚:
aniarc.am
Նմանատիպ Լուրեր
Հայությունը՝ Երիտթուրքերի ցույցերում
1908 թվականի Երիտթուրքական հեղափոխության օրերին արևմտահայությունը մասնակցում էր բազմահազարանոց ցույցերին «ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն» կարգախոսներով:
1919-1920 թթ. Բաթում-Երևան «Կյանքի երկաթգիծը»
«Ազատության պաշտպան» զրահագնացքի բրիտանական զինվորական անձնակազմը, Երևան, 1920 թ.
Թուրքիայի դաշնակից ԱՄՆ-ն տապալում է Արևմտյան Հայաստանի վերադարձի ծրագիրը
Եվրոպական մեծ տերությունները և Թուրքիայի դաշնակից ԱՄՆ-ն տապալում են Արևմտյան Հայաստանի վերադարձի ծրագիրը։ ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի հարաբերություններում կային որոշակի կնճիռներ։ Այդ համատեքստում 2021-ին ԱՄՆ-ն ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը, թեև գործնականում մեծ հաշվով դա ոչինչ չի տալիս Հայկական հարցին։
Հայ-ադրբեջանական կոնֆերանս․ Բաքու, 1919-ի դեկտեմբերի 14
Ադրբեջանի կողմից հայ-ադրբեջանական կոնֆերանսին կմասնակցեն Ֆաթալի Խան Խոյսկին, Մամեդ Հասան Հաջինսկին և Մամեդ Ռզա Վեքիլովը։
Հայերը, Թուրքիան, Ռուսաստանը եւ Արեւմուտքը. հայացք 1891 թվականից
Ներկայացնում ենք 1891 թվականի ապրիլին ամերիկյան The Atlantic Monthly ամսագրում հրապարակված Սեմյուել Գրին Ուիլեր Բենջամինի The Armenians and the Porte հոդվածի հայերեն թարգմանությունը:
Ալեքսանդր Սոլժենիցինի նոբելյան պատմությունը
Խորհրդային Միությունում Սոլժենիցինին Նոբելյան մրցանակ շնորհելը ռումբի պայթյունի էֆեկտ ունեցավ։ Շատերն անկեղծորեն ուրախացան ռուս վառ և ազնիվ գրողի համաշխարհային ճանաչման համար: Սակայն իշխանությունները և պաշտոնական գրական հանրությունը թշնամաբար են ընդունել Շվեդիայի ակադեմիայի որոշումը։ ԽՄԿԿ Կենտկոմը Նոբելյան մրցանակակրին վարկաբեկելու մի ամբողջ ծրագիր էր մշակել։
