1915 թ. գարնան ու ամռան ամիսներին ռուսական զորքերը «ազատագրեցին» Արեւմտահայաստանի զգալի մասը: Հայոց կաթողիկոսի ստորագրությամբ սույն գրությունը լույս է սփռում Արեւմտյան Հայաստանում ցեղասպանված հայության բեկորների նկատմամբ ռուսական իշխանությունների վարած քաղաքականության վրա:

***

Կովկասի փոխարքա նորին կայսերական մեծություն կոմս Իլարիոն Իվանովիչ Վորոնցով-Դաշկովին

«Համաձայն այն տեղեկությունների, որ ես ստացել եմ տեղական ներկայացուցիչներից, Թուրքաց Հայաստանում ռուսաց հաղթական բանակի կողմից ոչ միայն հայերին ցույց չի տրվում որևէ օգնություն կամ պաշտպանություն բռնություններից, այլև կատարյալ արհամարհանքի է մատնվում ամեն մի խնդիր քրիստոնյաների պաշտպանության մասին, մի բան, որ առիթ է տալիս քրդերին ու չերքեզներին շարունակել անպատիժ հարստահարել անպաշտպան մարդկանց:

Զինված մահմեդականները, որոնք դեռ երեկ դավադրորեն հարձակվում էին ռուսաց զորքերի վրա, բոլորովին ազատ զբոսնում են, անպատիժ հարձակվում հայոց գյուղերի վրա, իսկ այն հայերը, որոնք զենքը ձեռքին ռուսների հետ կռվել են օսմանցու դեմ՝ խուզարկությունների են ենթարկվում եւ զինաթափ արվում:

Նրանք, որ բնական ձգտում ունեն որպես կամավոր շարունակել ծառայությունը ռուսական բանակի շարքերում՝ հրամանատարության կողմից հանդիպում են բացարձակ թշնամական վերաբերմունքի, որ արտահայտվում է հայոց ազգային զգացմունքների ու ինքնասիրության համար վիրավորական ձևերի մեջ: Այս բոլորից հետո հասկանալի է այն անհանգստությունն ու երկյուղը, որոնցով բռնված է հիշյալ շրջանի հայ ազգաբնակչությունը»:

Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գեւորգ Ե Սուրենյանց

Հայոց ազգային բյուրոյի նախագահություն

04-ը հունիսի, 1915թ.

***

ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՈՒՄ՝

Գևորգ Ե Սուրենյանց (1911-1930թթ.)