Ուշ միջնադարյան Հայաստանի տնտեսական ու քաղաքական ծանր վիճակն իր կնիքն է թողել մշակույթի զարգացման վրա։ Այնուամենայնիվ, արվեստի որոշ ճյուղեր շարունակում էին զարգանալ։ Հաջողություններն ակնառու էին հատկապես մանրանկարչության, իսկ հետագայում արդեն գրատպության բնագավառում։ Այս շրջանի հայ մանրանկարիչներից նշանավոր էին Հակոբ Ջուղայեցին, Մեսրոպ Խիզանցին, Սահակ Ծաղկարարը և ուրիշներ։ Իսկ 15-17-րդ դարերի առավել հայտնի դպրոցներից էին Վասպուրականի, Կարինի, Նոր Ջուղայի և Ղրիմի մանրանկարչական դպրոցները։ Զարգացում էր ապրում նաև գորգագործությունն ու մետաղագործությունը։ Հայկական գորգերն արտահանվում էին Եվրոպայի ու Մերձավոր Արևելքի շատ երկրներ և մեծ հռչակ ունեին։ Ուշագրավ էին հատկապես հայկական վիշապագորգերը։ Հայկական համայնքներում հայտնի էին բարձրարվեստ ոսկերչությունն ու նկարչությունը։ Արվեստի նշանավոր գործ էր Նոր Ջուղայից Ալմաստե գահը, որը նվիրվեց ռուսաց ցար Ալեքսեյ Միխայլովիչին։ Նոր Ջուղայի հայ արվեստագետներից Բոգդան Սալթանովը, 1666թ. հաստատվելով Մոսկվայում, աշխատում էր Զինապալատում և մեծ դերակատարություն ունեցավ ռուսական դեկորատիվ արվեստի զարգացման գործում։ Ուշ միջնադարի հայտնի մանրանկարիչ է Մեսրոպ Խիզանցին,ով ստեղծագործել է Նոր Ջուղայում: Նրա անունով մեզ է հասել շուրջ 40 ձեռագիր մատյան: Պահպանելով Վասպուրականի դպրոցի ավանդույթները, Խիզանցու արվեստում նկատվում է Միջագետքին բնորոշ մշակույթի և եվրոպական նոր արվեստի ազդեցությունը («Սամարացի կինը ջրհորի մոտ», «Խաչից իջեցում», «Ողբ Քրիստոսի» և այլն): 16-17-րդ դարերում շարունակում է զարգանալ խաչքարային և քանդակագործական արվեստը։

Աղբյուր՝ mfa.am