Բժշկության ոլորտում կատարված ամենանշանակալի, շրջադարձային հայտնագործություններից մեկը, այսպես կոչված, PET խցիկի է։ Իսկ գիտե՞ք, որ այդ գյուտի հեղինակներից մեկը մեր հայրենակիցն է՝ Միքայել Տեր-Պողոսյանը։

 

1977 թվականից սկսած պոզիտրոնային ճառագայթման տոմոգրաֆիայի սկաները հնարավորություն ստեղծեց գնահատել ուղեղի տարբեր մասերի ակտիվությունը տարբեր մտավոր պրոցեսների ժամանակ, վաղ փուլերում հայտնաբերել քաղցկեղը, ինչպես նաև բացահայտել սրտի հիվանդությունները:

 

Մայքլ Տեր-Պողոսյանը ծնվել է 1925 թվականի ապրիլի 21-ին Բեռլինում: Նա եղել է Տեր-Պողոսյան ընտանիքի միակ զավակը, որը Գերմանիայում էր հաստատվել Հայոց ցեղասպանության տարիներին: Կարճ ժամանակ անց Գերմանիայում հասունացող նացիստական տրամադրությունները, սակայն, պատճառ հանդիսացան, որ ընտանիքն արագ տեղափոխվի Ֆրանսիա:

 

Մայքլի մոտ սերը գիտության նկատմամբ, հատկապես` ֆիզիկայի և քիմիայի, ի հայտ եկավ դեռևս դպրոցական տարիներից: 1943 թվականին նա գիտական աստիճան ստացավ Փարիզի համալսարանում, այնուհետև 1946 թվականին` Ռադիումի ինստիտուտում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ երիտասարդ Մայքլը Ֆրանսիայի Դիմադրության շարժման կազմում պայքարի մեջ մտավ նացիստների դեմ:  Հայրը, անհանգստանալով որդու ապագա ճակատագրով, 1946 թվականին որոշում կայացրեց տեղափոխվել Միացյալ Նահանգներ:  Այստեղ Մայքլն ընդունվեց Վաշինգտոնի Սբ. Լուիսի անվան համալսարան, որտեղ այդ ժամանակ դասավանդում էր հայտնի ֆիզիկոս, Նոբելյան մրցանակակիր Արթուր Հոլլի Քոմփթոնը:

 

Ուսումնառությանը զուգահեռ՝ Մայքլն սկսեց աշխատել ֆիզիկայի ֆակուլտետում, որպես գիտաշխատող: 1948-ին նա ստացավ մագիստրոսի կոչում, իսկ 1950-ին՝ ատոմային ֆիզիկայի դոկտորի աստիճան: Նույն թվականին Մայքլն աշխատանքի է անցնում Մալինքրոդի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում: Այնտեղ աշխատելու տարիներին նա հայտնաբերում է կարճատև ռադիոակտիվ իզոտոպների ներուժը և դրա շնորհիվ առաջիններից մեկն էր, որին հաջողվեց  հայտնաբերել ուղեղի ուռուցքները և չափել արյան հոսքը:

 

1961-ին Տեր-Պողոսյանին շնորհվում է ճառագայթային հետազոտությունների պրոֆեսորի կոչում: 1973 թվականին նա դառնում է Մալինքրոդի համալսարանի ռադիոակտիվ հետազոտության ամբիոնի վարիչ: Ղեկավար ու դասախոս լինելուց առաջ նա գիտնական էր, որին պետք է բախտ վիճակվեր դառնալ աշխարհը փոխողներից մեկը։

 

1970-ականներին Տեր-Պողոսյանը ղեկավարում էր բժիշկների, կենսաբանների և ֆիզիկոսների մի խումբ, որոնք ստեղծեցին համակարգչային տոմոգրաֆիայի սարքը, որն առանձնանում էր նրանով, որ, ի տարբերություն նմանատիպ սարքերի, որոնք ցույց էին տալիս միայն մարմնի հյուսվածքների քարտեզը, պոզիտրոնային ճառագայթման տոմոգրաֆիան ցույց էր տալիս նաև շարժն այդ հյուսվածքներում: Պատահական չէ, որ մեր հայրենակցին հաճախ անվանում են Պոզիտրոնային ճառագայթման տոմոգրաֆիայի հայր: 

 

Ավելի քան չորս տասնամյակ Տեր-Պետրոսյանը մեծ հաջողությունների հասավ միջուկային գիտության ասպարեզում, ինչի համար պարգևատրվեց Ֆրանսիայի «Ոսկե շքանշանով», կանադական «Gairdner»  մրցանակով, ԱՄՆ Սենտ Լուիսի Գիտությունների ակադեմիայի ցմահ պարգևով և Ջորջ Չարլզ դե Հևեսի միջուկային բժշկության ընկերության «Միջուկային բժշկության հիմնադիր» մրցանակով, «Paul C. Aebersold»-ի պարգևով: Եղել է բազմաթիվ մասնագիտական միությունների անդամ ու նաև հիմնադիր, ավելի քան 250 գիտական աշխատանքների, գիտահետազոտական գրքերի ու հոդվածների հեղինակ է։

 

Ի դեպ, Միքայել Տեր-Պողոսյանը միակ հայը չէ, որը հեղափոխական դեր է ունեցել բժշկության ոլորտում։ Ճակատագրի բերումով աշխարհի տարբեր կողմերում հայտնված մեր հայրենակիցները ծանրակշիռ հետք են թողել այս բնագավառում։ Օրինակ՝ Ռայմոնդ Վահան Դամադյանը մագնիսա–ռեզոնանսային տոմոգրաֆի (MRI), այսպես կոչված ՄՌՏ-ի ստեղծողն է, Վարազդատ Ղազանչյանը համարվում է ժամանակակից պլաստիկ վիրաբուժության հիմնադիրը, Ջոն Նաջարյանը՝ օրգանների ժամանակակից փոխպատվաստման հայրը, Հրայր Շահինյանն էնդոսկոպիկ վիրահատությունների համար նախատեսված մի շարք սարքավորումների հեղինակ է, իսկ Ասատուր Սարաֆյանը (Օսկար Բենքեր) օդամուղ անասեղ ներարկիչի ստեղծողն է։ Սա իսկական հայտնագործություն էր հատկապես զանգվածային պատվաստումներ կատարելու համար։