Գարուն ա, ձուն ա արել… Մեծերը՝ Հայոց ցեղասպանության մասին
«Մի՞թե 2 միլիոն անմեղ մարդկանց մորթը, կանանց, երեխաների, ծերերի անմարդկային կտտանքներով տարհանումը, հարյուրավոր քաղաքների ու գյուղերի ավերումը և նախօրոք որոշված թուրքի բոլոր դժոխային գործողությունները կմնան անպատիժ:
Հայոց Ցեղասպանությունը կամ Մեծ Եղեռնը
Թուրքիայի կառավարող ուժերի կողմից կազմակերպված ցեղասպանություն է, որի արդյունքում
1892-1923 թթ զանգվածային տեղահանության է ենթարկվել և բնաջնջվել Օսմանյան կայսրության
նահանգների հայ բնակչությունը։ Պայմանականորեն Ցեղասպանության օր է համարվում 1915
թ. ապրիլի 24-ը, երբ Կոստանդնուպոլսում ձերբակալվեց 600 հայազգի մտավորական։
Վ. Գլադսոնն ասել
է. «Ցանկացած մեկը, ով անձամբ կծանոթանա փաստերի հետ, կհամոզվի, որ մարդկային լեզվի
ուժը չի բավականացնի նկարագրելու այն, ինչն իրականում կատարվել ու կատարվում է և որ
չափազանցումը, եթե մենք նույնիսկ հակված լինեինք դրան, մեր ուժերից վեր կլիներ… Դժբախտաբար,
վայրի ցեղերը հայտնվեցին հայերի` հնագույն քրիստոնյա քաղաքակրթության և աշխարհի ամենախաղաղասեր,
ամենաձեռնարկող և կշռադատող ազգի կողքին»: Հայոց Ցեղասպանության ամենալայնամասշտաբ
և հեղինակավոր վկայություններից մեկն է հանդիսանում Թուրքիայում ԱՄՆ նախկին դեսպան
(1913-16թթ) Հենրի Մորգենթաուի «Հայոց ցեղասպանության գաղտնիքները» գիրքը:
Նա՝ որպես անմիջական վկա, ատելությամբ նկարագրում է մարդկային պատկերացման սահմաններից
դուրս գտնվող թուրքական իշխանությունների գազանությունները` համարելով այն «ողջ մարդկության
պատմության ամենամեծ չարագործությունը»: Գրքի նախաբանում նա գրում է. «Իրենց վկայությամբ
ականատեսները պետք է հաստատեն պատմության ամենամեծ հանցագործությունը: Ես ինձանից վանել
եմ բոլոր խոչընդոտները և որոշել եմ պատմել բոլոր իրադարձությունները, որոնց հետ ես
բախվել եմ»: Ահա նրա որոշ արտահայտությունները թուրք խուժանի գործողությունների մասին:
«Երիտթուրքերի ղեկավարները երազում էին կայսրության վերականգման իլուզիաների մասին
: Թուրքերը, 2 դար լինելով քայքայվող ազգ, հանկարծ լկտիացան, սկսեցին արհամարհանքով
նայել այն ազգերին, որոնցից շատ բան են սովորել և հորինեցին այդ նույն ազգերին ոչնչացնելու
հրեշային մեթոդները»: «Չնայած թուրքական կառավարության սահմանած գրաքննությանը` բազմաթիվ
ամերիկացիներ՝ հատկապես միսիոներները, գալիս էին ինձ մոտ, ժամերով նստում էին իմ գրասենյակում
և արցունքն աչքերին պատմում էին այն սարսափազդու տեսարանների մասին, որոնք նրանք տեսել
ու վերապրել են: Նրանցից շատերը` թե՛ կանայք և թե՛ տղամարդիկ, հիվանդագինորեն ստանում
էին հոգեկան ցնցում: Նրանք ինձ բերում էին ամերիկացի կոնսուլների նամակները, որոնցում
մանրակրկտորեն նկարագրվում էին մղձավանջային տեսարանները, որոնք անհնար է բառերով նկարագրել:
Այս ամենը խոսում է այն մասին, որ թուրքը գերազանցել է իր սատանայական վատ կերպարը,
որը դարերի ընթացքում լավ հայտնի է դարձել բոլորին»: «Մի՞թե 2 միլիոն անմեղ մարդկանց
մորթը, կանանց, երեխաների, ծերերի անմարդկային կտտանքներով տարհանումը, հարյուրավոր
քաղաքների ու գյուղերի ավերումը և նախօրոք որոշված թուրքի բոլոր դժոխային գործողությունները
կմնան անպատիժ: Ինչքան էլ նրանք փորձեն թաքցնել մարդկանց մասսայական սպանություններն
ու խոշտանգումնրը, միևնույն է, նման չարագործության ճիչը երկինք կհասնի»: Ինչպես ասել
է անգլիացի պրոֆեսոր Դեյվիդ Լենգան` հայ ազգը, խրոխտորեն հաղթահարելով բոլոր խոչընդոտները,
համաշխարհային մշակույթում ունենալով իր արժեքավոր ներդրումները, անցել է բազմադարյա
պատմության ճանապարհը ու հիմա հպարտորեն ողջ աշխարհին է ներկայանում որպես համաշխարհային
քաղաքակրթության օրորոց: Հայը կմնա պահանջատեր, քանի դեռ չի պատժվել ու ողջ աշխարհի
կողմից չի ճանաչվել մարդկության պատմության ամենազազրելի հանցագործություններից մեկը`
Հայոց Ցեղասպանությունը:
-Գարուն ա, ձուն ա արել… …Ա՛խ, ինչպե՞ս, ո՞նց մոռանալ Արհավիրքն
այն օրերի. -Աշխարհում ով մոռանա, Ջուխտ աչքով թող քոռանա… Պարույր Սևակ
Նմանատիպ Լուրեր
Հայությունը՝ Երիտթուրքերի ցույցերում
1908 թվականի Երիտթուրքական հեղափոխության օրերին արևմտահայությունը մասնակցում էր բազմահազարանոց ցույցերին «ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն» կարգախոսներով:
1919-1920 թթ. Բաթում-Երևան «Կյանքի երկաթգիծը»
«Ազատության պաշտպան» զրահագնացքի բրիտանական զինվորական անձնակազմը, Երևան, 1920 թ.
Թուրքիայի դաշնակից ԱՄՆ-ն տապալում է Արևմտյան Հայաստանի վերադարձի ծրագիրը
Եվրոպական մեծ տերությունները և Թուրքիայի դաշնակից ԱՄՆ-ն տապալում են Արևմտյան Հայաստանի վերադարձի ծրագիրը։ ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի հարաբերություններում կային որոշակի կնճիռներ։ Այդ համատեքստում 2021-ին ԱՄՆ-ն ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը, թեև գործնականում մեծ հաշվով դա ոչինչ չի տալիս Հայկական հարցին։
Հայ-ադրբեջանական կոնֆերանս․ Բաքու, 1919-ի դեկտեմբերի 14
Ադրբեջանի կողմից հայ-ադրբեջանական կոնֆերանսին կմասնակցեն Ֆաթալի Խան Խոյսկին, Մամեդ Հասան Հաջինսկին և Մամեդ Ռզա Վեքիլովը։
Հայերը, Թուրքիան, Ռուսաստանը եւ Արեւմուտքը. հայացք 1891 թվականից
Ներկայացնում ենք 1891 թվականի ապրիլին ամերիկյան The Atlantic Monthly ամսագրում հրապարակված Սեմյուել Գրին Ուիլեր Բենջամինի The Armenians and the Porte հոդվածի հայերեն թարգմանությունը:
Ալեքսանդր Սոլժենիցինի նոբելյան պատմությունը
Խորհրդային Միությունում Սոլժենիցինին Նոբելյան մրցանակ շնորհելը ռումբի պայթյունի էֆեկտ ունեցավ։ Շատերն անկեղծորեն ուրախացան ռուս վառ և ազնիվ գրողի համաշխարհային ճանաչման համար: Սակայն իշխանությունները և պաշտոնական գրական հանրությունը թշնամաբար են ընդունել Շվեդիայի ակադեմիայի որոշումը։ ԽՄԿԿ Կենտկոմը Նոբելյան մրցանակակրին վարկաբեկելու մի ամբողջ ծրագիր էր մշակել։
