Այն տարիներին, երբ աշխարհը մոռացության էր մատնել Հայոց մեծ եղեռնը, Արևմտահայաստանի կորուստը, ավստիացի գրող, մեծ հումանիստ ՖՐԱՆՑ ՎԵՐՖԵԼԸ հանդես եկավ «Մուսա լեռան քառասուն օրը» վեպով և ի լուր աշխարհի հայտարարեց, որ ոչ միայն կոտորվել ու իր բնօրրանից բռնի տարհանվել է մի ամբողջ ժողովուրդ, այլ այդ սխրագործ ժողովուրդը ամենածանր, ամենահուսահատական պահին անգամ մարտնչել է իր գոյատևման համար և շարունակում է ապրել:

Ինքնապաշտպանական կռիվները տեղի են ունեցել Մուսա լեռան վրա (պատմական Կիլիկյան Հայաստանի Անտիոք գավառում): Լեռան շուրջը 6 հայկական գյուղեր կային:

1915 թվականին հայերը Մուսա լեռան վրա 53 օր հերոսական դիմադրություն են ցույց տվել թուրքերի դեմ:

Գրքի ստեղծման գաղափարը Վերֆելի մտքում ծագել է 1929 թվականին, երբ գտնվում էր Դամասկոսում և տեսել էր, թե ինչպես են հայ երեխաներին աշխատանքի դնում գորգի գործարանում:

Եվ միայն հայ ժողովրդի պատմությունը, կրոնն ու մշակույթը ուսումնասիրելուց հետո է ձեռնամուխ լինում իր զգացածն ու ապրածը, ականատեսների վկայությունները թղթին հանձնելուն:

Վեպը գրվել է 1932 թվականին՝ գերմաներենով, հետագայում թարգմանվել մի քանի տասնյակ լեզուներով և այնպիսի տարածում գտել, որ 1965 թ. նրա տպաքանակն անցել է մեկ միլիոնից, իսկ Ավստրիայում լույս է տեսել նաև՝ որպես գրպանի գիրք:

Վեպի հիմնական գաղափարն այն է, որ բռնության դեմ միայն զինված պայքարով ժողովուրդները կարող են ձեռք բերել իրենց ազատությունը:

Վերֆելը հանկարծամահ է եղել 1945 թվականի օգոստոսի 26-ին՝ ԱՄՆ-ի Բևեռլի Հիլզում։ Հետագայում նրա աճյունը երախտագետ մի խումբ հայերի կողմից փոխադրվել է Վիեննա և հանձնվել հողին:

Աիդա ներսիսյան