Քսան տարին քիչ ժամանակ չէր, որ հայերը կարողանային Լեռնային Ղարաբաղը, Արցախի Հանրապետությունը և նրա անկախությունը ճանաչել տային միջազգային հանրությանը, սակայն նրանք չօգտվեցին այդ երկու տասնամյակից, և Ամերիկայում ու Եվրոպայում հզոր լոբբի ունենալով հանդերձ, ի վերջո պարտվեցին ու տանուլ տվեցին:

 

Հայերը այս տարիների ընթացքում, 90-ականների հաղթանակից հարբած՝ Ադրբեջանին անտեսեցին, այն ինչ Բաքուն այդ ընթացքում նավթ ու գազի վաճառքի միջոցով օրեցօր ավելացնում էր իր սպառազինությունն ու ռազմամթերքը՝ թիկունքին ունենալով Թուրքիային՝ որպես իրական դաշնակից:

 

Հայաստանի միակ հույսը Ռուսաստանն էր. Այն Ռուսաստանը, որ այս տարիների ընթացքում իր ողջ ուշադրությունը կենտրոնացել էր մի այլ նպատակի վրա և մտադիր չէր մի նոր ճակատ բացել ու լարվածություն առաջացնել Թուրքիայի ու Ադրբեջանի դեմ: Մյուս կողմից Հայաստանի նոր իշխանությունների արևմտամետ հակումները ևս  մեկ այլ առիթ տվեցին Ռուսաստանին, որ բավարարվի Հայաստանի թիրախ դառնալուց:

 

Ռուսական զենքերը հին ու ոչ պիտանի էին, իսկ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության կադրերը ևս անկարող. Հայ քաջարի ու մարտունակ մարտիկները, ովքեր 90-ականների պատերազմում կարողացել էին Ղարաբաղում պարտության մատնել նույնիսկ առասպելական հրամանատար Շամիլ Բասաևի չեչեն ուժերին (ազարի ուժերի օգնության համար էին եկել), երրորդ հազարամյանկի երկրորդ տասնամյակում արդեն թույլացել էին, իսկ տարածաշրջանային ու միջազգային հովանավորության բոլոր հույսերը սին էին:

 

Նրանով հանդերձ, որ Արցախի Հանրապետությունը, որպես անկախ ու ինքնույույն երկիր երբեք չճանաչվեց միջազգային հանրության կողմից, և ՄԱԿ-ի ու միջազգային կանոնների հիմամբ պաշտոնապես Ադրբեջանի մի մասն էր համարվում, սակայն չի կարելի ուրանալ նաև այդ տարածքում հայերի ունեցած քանի հազարամյա պատմությունը: Ամեն դեպքում հայերը մեկ անգամ ևս, ինչպես եղավ 20-րդ դարի սկզբներին, պարտավոր եղան գաղթել իրենց պապենական հայրենի հողից, և հավանաբար այս բռնագաղթն ու էթնիկ զտումը դեռ կշարունակվի: Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաք Ստեփանակերտի անկումը դառն էր այնքանով, որքանով հեղինակիս և Իրանի ու իրանական բարձրավանդակի սիրահարներիս համար դառն էր Աֆղանստանի մայրաքաղաք Քաբուլի անկումը թալիբների միջոցով: Թերևս այս տողերը այնքան որ զգացմունքային են, քաղաքական ու միջազգային տրամաբանության հետ առնչություն չունենան, բայց և այնպես, ես չեմ կարող երբեք մոռանալ ո՛չ հայերի կողմից տեսած հյուրընկալումը, և ո՛չ էլ Բաքվում ունեցած վիճաբանությունները, որպես իրանցի ու բնիկ ազերի՝ Արանի և Բադքուբեի տարածաշրջանի մասին:

 

Հայերը իրենց պատմական, բնիկ ու ավանդական մշակութով  ուղեկցել են իրանացիներին պատմության, քաղաքականության ու հատկապես արվեստի մեջ, և հուսով եմ կկարողանան իրենց երկրում ու քաղաքականության մեջ բարեփոխումներ կատարելով, վերականգնել նախկին հզորությունը: Նրանք իրենց բազմադարյա պատմության ընթացքում քաղաքական ու հասարակական բազում ցնցումների են ենթարկվել, բայց միշտ կարողացել են քաղաքական ցնցումներով աղետալի բոլոր ժամանակներում, որոնք ի դեպ քիչ էլ չեն եղել, վերագտնել իրենց ճանապարհը: Այս միջոցին Իրանը ևս իր բարեկամներին երբեք չի մոռանա, նաև նրանց, ովքեր թաքուն դավեր են նյութում Իրանի դեմ:

 

Աղբյուր՝ khabaronline.ir

 

Թարգմանեց՝ Քարմեն Ազարյանը