«Զարմանահրաշ կին էր, կարծում եմ  նրա կոչումն էր ջախջախել մարդու ստեղծագործական խիզախումների ու ձգտումների ճանապարհին ծառացած խնդիրները: Անիտան կատարելություն էր»:

 

 

 

 

124 տարի առաջ այս օրը ծնվել է ազգությամբ հայ բնախույզ, աշխարհում առաջին կին օվկիանոսագետ և լուսանկարիչ Անիտա Կարագոշյան Կոնտին։

 

Նրան տարբեր անուններով էին կոչում՝ օվկիանոսի տիրուհի, շրջազգեստով Մագելան, օվկիանոսի առեղծվածային տիկին:

 

Հայերից քչերը գիտեն այս աշխարհահռչակ հայուհուն, աշխարհում՝ շատերը, Ֆրանսիայում Անիտայի պատվին գրադարան, դպրոցներ են բացվել, որտեղ երեխաներին ծանոթացնում են օվկիանոսագիտության, ձկնորսության և բուսական աշխարհի հետ: Անիտայի անունով Ֆրանսիայում նաև փողոց և բուլվար են անվանակոչել:

 

Անիտա Կարագոշյանը ծնվել է 1899 թ. մայիսի 17-ին, Էրմոն քաղաքում, հայկական ընտանիքում։ Նա մանկաբարձ Լեոն Կարագոշյանի և Ալիս Լըբոնի դուստրն էր։ Ընտանիքը շատ էր ճանապարհորդում։ Անիտան ծնողների հետ ճանապարհորդում է ամբողջ Եվրոպայով, և վաղ մանկությունից նրա մեջ ձևավորվում է սերը ծովի և գրքերի հանդեպ։

 

Կարագոշյանների արմատները Կոստանդնապոլսում էին, նրանք հաճախ էին այցելում բարեկամներին: Հորեղբայրը՝ Սարգիս Կարագոշյանը Թուրքիայում բարձրաստիճան պաշտոնյա էր, Բոսֆորի ափին շքեղ ամառանոց ուներ:  Անիտան հիշում է՝ 12 տարեկան էր երբ ծնողների հետ այցելեց հորեղբոր՝ պալատի նմանվող ամառանոց: Այդ ժամանակ Բոսֆորն առանձնակի գույներով է դրոշմվում  աղջկա մտապատկերում:

 

1914 թվականին՝ պատերազմի սկզբին, Կարագոշյանների ընտանիքն ապաստան է գտնում Օլերոն կղզում, որտեղ երիտասարդ աղջիկն իրեն նվիրում է նավերին, ընթերցանությանը, լուսանկարչությանը։ 1917 թ. կատարում է իր առաջին լուսանկարները Ատլանտյան օվկիանոսի ֆրանսիական ափին։

 

Պատերազմից հետո Անիտա Կարագոշյանը բնակություն է հաստատում Փարիզում։ Մասնագիտանում է որպես գեղարվեստական կազմարար և հասնում հաջողության։ 28 տարեկանում ամուսնանում է դիվանագետ, Վիեննայի դեսպանատան աշխատակից, ծագումով իտալացի Մարսել Կոնտիի հետ և դառնում՝ Անիտա Կոնտի։ Անիտան սկսում է ճանապարհորդել ամբողջ աշխարհով, հետազոտելով ծովը և խնդիրները, որոնց հետ առնչվում էին ձկնորսները։ Նա շատ ժամանակ է անցկացնում ձկնորսական նավերի վրա և շատ է ընթերցում՝ ծովի բուսական և կենդանական աշխարհին լավ ծանոթանալու համար։

 

 

Այդ տարիներին Ֆրանսիայի օրենսդրությամբ կանանց, առավել ևս ամուրի, արգելված էր մասնակցել ծովային գիտարշավների: Բայց՝ Անիտայի նպատակասլացությունն ու համարձակությունը կոտրում են բոլոր արգելքները:

 

Երիտասարդ աղջնակը որպես կրտսեր նավաստի աշխատանքի է անցնում ծանոթ նավապետի ձկնորսական նավի վրա: Հիշում էր. «Օձիքիս մինչև վերջին կոճակը կոճկած սպիտակ վերնաշապիկով, պատշաճ հագուստուվ կանացի տեսք բոլորովին չունեի, ես մի երիտասարդ տղայի էի նման»:

 

Անիտան անձամբ էր ձևավորում ու փորանկարներով զարդարում իր գրքերի կազմերը:  «Գրքի կազմը շատ կարևոր է, քանի որ ստեղծագործության ներքին բովանդակության արտաքին դրսևորումն է: Դա իմ հոգու պահանջն է, ինչը ժառանգել եմ Ոսկան պապիցս, նա արվեստի ստեղծագործությունների հմուտ կազմարար էր», -գրել է նա:

 

 

Չնայած Անիտան ռազմածովային նավատորմում չեր, բայց երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ ստանում է հույժ գաղտնի առաջադրանք: Գերմանացիները հյուսիսային ծովում մագնիսական ականներ էին տեղադրել, Անիտան պետք է գտներ այդ ականներն ու վնասազերծեր:  Տաղանդավոր հայուհին պատվով է կատարում առաջադրանքը, հայտնաբերում և ոչնչացնում է այդ ականները, և դեռ մի բան էլ ավելին, նոր մոտեցումներ է առաջարկում, թե ինչպես հետագայում անվնաս շրջանցել ծովային ականները:

 

Ֆրանսիական ծովակալության հանձնարարությամբ 1941-1943 թվականներին ձկնորսանավով ուսումնասիրություններ է անում Աֆրիկայում՝ կատարելագործելով ձկնորսության մեթոդները, կազմում է քարտեզներ, բացահայտում ձկների նոր տեսակներ։

 

Անիտայի ուշադրությունը հանկարծ գրավում են շնաձկները: Ասում են՝ շնաձկան ծխեցրած միսը շատ համեղ է, իսկ լյարդում՝ զգալի քանակությամբ վիտամին A է պարունակվում: Անիտան փորձում է ստեղծել շնաձկների փորձարարական արդյունահանություն։

 

 

Երիտասարդության 10 տարին Անիտան նվիրում է Մավրիկիայի, Սենեգալի, Գվինեայի հետազոտությանը։

 

180 օր տևած հերթական ծովարշավի ընթացքում Անիտան հեղինակում է «Օվկիանոսը կերտողները» ծավալուն աշխատությունը, որն արժանանում է «Վիկինգ» մրցանակի: Անիտայի այդ վիթխարի աշխատությունը գիտական աշխարհն անվանում է օվկիանոսագիտության աստվածաշունչ:

 

Անիտան մի շարք պետությունների ծովային օրենսդրությունների հեղինակ է, աշխարհի տարբեր օվկիանոսագիտական ակադեմիաների պատվավոր անդամ: 1962 թ.-ին Ֆրանսիայում ջրարկվում է Անիտա Կոնտի անունով նավը:

 

Նա 80 տարեկանում ճամփորդում է Պորտուգալիայից Նորվեգիա, հետո՝ Ճապոնիա: Այդ ընթացում մարդկությանն է նվիրում ևս մեկ աշխատություն՝ «Օվկիանոսը, մարդը և կենդանիները» վերնագրով:

 

Անիտային շնորհվել է Ֆրանսիայի Պատվո Լեգեոնի շքանշանի ասպետի կոչում:

 

Կոնտին նաև բավական լուրջ հետաքրքրվեց լուսանկարչությամբ։ Նա ցուցահանդեսներ ունեցավ Ֆրանսիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում, Դանիայում, Նորվեգիայում, Շվեդիայում և շատ այլ երկրներում:

 

Նա իր հետազոտությունները հրատարակել է բազմաթիվ գիտական ամսագրերում, մասնակցել բազում գիտաժողովների ու համագումարների և իր ողջ կյանքի պատմության ընթացքում պայքարել է ծովային աշխարհի պահպանման համար: օվկիանոսի թագուհին մահացել է կյանքի 99-րդ տարում՝ 1997 թվականի դեկտեմբերի 25-ին, Սուրբ ծննդյան օրը, Ֆրանսիայի Դուարնենե քաղաքում։ Նրա աճյունափոշին, իր կտակի համաձայն, սփռել են Միջերկրական ծովում։