Քաղաքագետ Ստյոպա Սաֆարյանի կարծիքով՝ Արցախյան երկրորդ պատերազմի սկսվելու հիմնական պատճառներից մեկը Թրամփի վարչակազմի իզոլյացիոնիստական քաղաքականությունն էր, որն էապես թուլացրեց հակամարտության միջազգային վերահսկման մեխանիզմները: Այդ մասին ՄԱՀՀԻ ղեկավարը ասել է 44-օրյա պատերազմի ավարտի՝ նոյեմբերի 9-ի տարելիցի կապակցությամբ կազմակերպված քննարկման ժամանակ՝ ներկայացնելով «Ճանապարհ դեպի 44-օրյա պատերազմ» խորագրով իր զեկույցը:

«Պատերազմները հենց այնպես՝ ուղղակի մեկ օրում չեն ծագում: Անշուշտ, պատերազմի առիթ կարող են հանդիսանալ տարբեր միջադեպեր, սակայն պատերազմի պատճառները սովորաբար շատ ավելի խորն են լինում, և քանի դեռ այդ խորքային պատճառները հաղթահարված չեն՝ դրանք երբևիցե չեն բացառում որևէ պահի որևէ պատերազմի բռնկում: Այսօր մեր ինստիտուտի կողմից համեստագույն քայլ է կատարվել ոչ միայն լայն հանրության համար նախատեսված այս զեկույց-հետազոտության պատրաստմամբ, այլ թերևս ավելի կարևոր է, որ հայ հանրության մեջ խթանվեն այսպիսի քննարկումները, որովհետև սա մի արհավիրք և աղետ էր, որի միջով անցավ մի ամբողջ ազգ՝ շատ առումներով անակնկալի եկած ոչ միայն դրա արդյունքներից, թե ինչո՞ւ այն այսպիսի ավարտ ունեցավ, այլև դրա պատճառներից: Այդ հարցադրումները տակավին հայ հասարակության օրակարգում են, թե երբվանի՞ց և ինչպե՞ս շարժվեցինք դեպի պատերազմը», – նշեց Ստյոպա Սաֆարյանը:

Սաֆարյանի խոսքով՝ ՄԱՀՀԻ-ի հեղինակած և 2020-ի Քառասունչորսօրյա պատերազմին վերաբերող այս երկրորդ զեկույցը, ըստ էության, արձանագրումն է 1990-ականներից Արցախի շուրջ սկսված հիմնական տենդենցների: Հենց այդ պատճառով էլ զեկույցը վերնագրվել է «Ճանապարհ դեպի 44-օրյա պատերազմ» խորագրով, ինչը նշանակում է, որ այն ոչ թե մեկ օրվա կամ մի քանի ամսվա, այլ շատ ավելի երկարատև գործընթացների հետևանք է:

52 էջանոց զեկույցը, որում ներկայացված է վերջին 30 տարվա ընթացքում Արցախի հարցի շուրջ միջազգային, տարածաշրջանային և ներպետական հիմնական իրադարձությունների ժամանակագրությունը, այդ թվում Լեռնային Ղարաբաղի բանակցային գործընթացի համառոտ պատմությունը, նվիրված է 44-օրյա պատերազմի պատճառների վերլուծությանը և այն միջազգային, տարածաշրջանային, ներքաղաքական գործոններին, խնդիրներին և միտումներին, որոնք հնարավոր դարձրեցին երկրորդ ամբողջածավալ պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի գոտում վերջին 30 տարվա մեջ:

Պատերազմը հրահրողների մեծ շղթայի մեջ քաղաքագետ Ստյոպա Սաֆարյանը մատնանշում է ոչ միայն Թուրքիա-Ադրբեջան-Պակիստան տանդեմը, այլև տարածաշրջանում ավելի ինքնուրույն խաղ վարող Իսրայելին, որը Ադրբեջանի սպառազինության հիմնական մատակարարներից էր:

Իսկ ինչ վերաբերում է հարցին՝ ո՞րն էր տասնամյակներ շարունակ զարգացող պատերազմի գլխավոր պատճառը և ինչո՞ւ այն սկսվեց հենց 2020 թ. սեպտեմբերին, Սաֆարյանը պատասխանեց, թե իր կարծիքով՝ առանցքային գործոնը Միացյալ Նահանգների նախորդ նախագահի՝ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի «իզոլյացիոնիստական»՝ մեկուսացման ձգտող քաղաքականությունն էր:

«Իմ անձնական՝ շատ սուբյեկտիվ գնահատմամբ՝ առանցքային է եղել Միացյալ Նահանգների իզոլյացիոնիստական քաղաքականությունը, որովհետև, ըստ էության, մուլտիլատերալիզմը, որից 2015 թվականից ահաբեկված էր ամբողջ աշխարհը, բազմաթիվ առումներով, բազմաթիվ հեղինակավոր քննարկումներ ուղղակի ջախջախել էին Թրամփի կողմից որդեգրած քաղաքականությունը, որը փաստացի և շատ էականորեն թուլացնում էր միջազգային կազմակերպությունների դերը: Իսկ միջազգային կազմակերպությունները, ուզենք թե չուզենք, թույլ թե ուժեղ, բայց, համենայն դեպս, իրավիճակի վերահսկման կարևագույն գործիքներից են: Առանց այդ էլ Մինսկի խումբը ճգնաժամի մեջ էր 2011 թ. Կազանյան առաջարկի մերժումից հետո, որին սահուն փոխարինելու եկան Ռուսաստանի միջնորդությամբ տեղի ունեցող եռակողմ բանակցությունները, և ինչպես զեկույցն է ամրագրում՝ 2014-ին ծնվեց Լավրովյան կամ Ռուսական պլանը: Այս բոլոր խնդիրները ստեղծեցին անվտանգության վակում, այսինքն՝ դատարկություն, լավագույն միջավայրը, որտեղ կարող էր տեղի ունենալ պատերազմը», – բացատրեց Ստյոպա Սաֆարյանը:

Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտը նմանատիպ կլոր սեղան-քննարկմամբ հիշատակել էր նաև Ադրբեջանի կողմից Արցախի դեմ սանձազերծված պատերազմի սկսվելու 1-ին տարելիցը՝ սեպտեմբերի 27-ին կազմակերպելով «Արցախյան 44-օրյա պատերազմից 1 տարի անց» խորագրով անվտանգային ֆորումը և ներկայացնելով «2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից հետո Ադրբեջանի կողմից իրականացվող սադրանքները» վերտառությամբ ՄԱՀՀԻ զեկույցը։ Ինստիտուտը առաջիկայում պատրաստվում է 2020 թ. 44-օրյա պատերազմին վերաբերող ևս երկու զեկույց ներկայացնել հանրությանը:

1in.am