Թուրքիայի հայերը ողջունում են երկու երկրների՝ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի մեկնարկը. «Ակոս» թերթի խմբագիր
– Պարոն Էստուկյան, հունվարի 14-ին տեղի ունեցավ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի շրջանակներում Հայաստանի եւ Թուրքիայի բանագնացների առաջին հանդիպումը: Կողմերը դրական եւ կառուցողական են գնահատել այն: Որպես լրագրող եւ խմբագիր՝ ի՞նչ կանխատեսում ունեք այս՝ անչափ կարեւոր եւ զգայուն գործընթացի վերաբերյալ: Ըստ Ձեզ՝ այն կարո՞ղ է հաջողություն ունենալ եւ ի՞նչ հանգրվանի կհասնի:
– Հայաստանի Հանրապետութիւնը հիմնարկութեան օրէն սկսեալ ցանկացած է աշխարհի բոլոր երկիրներու նման հարեւան երկրի՝ Թուրքիոյ հետ ալ հաստատել բնականոն դիւանագիտական յարաբերութիւններ եւ ունենալ բաց սահմաններ: Անցնող երեք տասնամեակներուն երկու երկիրներու յարաբերութեան չգոյութիւնը Թուրքիոյ՝ Հայաստանի հանդէպ թշնամական վերաբերումին հետեւանքն է: Թուրքիա ցեղային ու մշակութային հիմքերու վրայ հենելով՝ «եղբայր» կոչած Ատրպէյճանի պարտութեան դէմ փորձեց պատժամիջոցի եւ շրջափակեց Հայաստան երկիրը: Սակայն պէտք չէ շփոթենք երկու գործընթացները:
Նախքան պատերազմ պարտինք յիշել թէ Թուրքիա արդէն յայտարարած էր դիւանագիտական յարաբերոթենէ խուսափելու մասին իր կամքը: Մօտաւորապէս երկու տարի անց էր, որ դիմեց սահմանները փակելու որոշումին: Այս պահուն ալ բանակցութիւնները կ’ընդանան դիւանագիտական յարաբերութիւն հաստատելու հեռանկարով: Առհասարակ, չի խօսուիր փակ սահմանները բանալու կամ ընդհանրանէս շրջափակումը վերացնելու մասին: Թռիչքներու վերսկսումը քաղաքական որոշոմ մը չէ, քանի որ անոնք արդէն կը շարունակուէին անցեալին «Հայկական Աւիաուղիներ» եւ ««Արմաւիա» ընկերութիւններու կողմէ: Այդ երկու ընկերութիւններու սնանկացումով գիծը զբաղեցուց թրքական «Ատլաս Կլոպըլ» ընկերութինը: Թռիչքները կանգ առին այս վերջինին ալ սնանկացումով: Միայն կարելի է ենթադրել թէ առաջին քայլին պիտի յաջորդեն անլուծելի մնացած այլ խնդիրներու ալ վերաքննարկումը:
Գործընթացի յաջողոթիւնը կախեալ է ակնկալութիւններու յստակ ու իրաւատես ըլլալէն: Անցեալին կողմերու համար անգործադրելի նախապայմանները նման երկխօսութիւնը խափանող գործօններ էին: Այժմ լաւ է, որ թրքական կողմը հրաժարած է նախապայմաններ առաջադրելէ եւ համաձայնած հայկական կողմի ընդմիշտ պահանջած «առանց նախապայմանի» հանդիպումին: Հայաստանի այս ձեռքբերումը իսկ որոշ հանգրուանի մը հասնիլ կը նշանակէ:
– Թուրքիան մշտապես հայ-թուրքական հարաբերություների կարգավորման հարցը պայմանավորել է Արցախյան խնդրով: Դրա վառ վկայությունն է ՀՀ նախկին իշխանության օրոք մեկնարկած եւ տապալված «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը»: 44-օրյա պատերազմից մեկ տարի անց կրկին մեկնարկել է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը: Դուք հավատո՞ւմ եք Թուրքիայի իշխանության անկեղծությանը՝ առանց նախապայմանների կարգավորել հարաբերությունները հարեւան Հայաստանի հետ:
– Միամտութիւն է ցանկացած պետութեան, ի միջի այլոց Թուրքիոյ անկեղծութեան հաւատալ: Միջպետական յարաբերութիւններու ընթացքին իշխանութիւնները նկատի կ՚ունենան իրենց երկրի շահերը, այլ ոչ թէ բարոյական սկզբունքներ: Մենք հայերս պատմութեան մէջ այս իրողութիւնը բազում անգամներ եւ շատ ծանր հետեւանքներով փորձած ժողովուրդ որպէս, պարտինք լաւ իմանալ մեզմէ բխող կամ մեզի վիճակող շահերը: Նախորդ շաբաթ «Ակօս»-ի տուած հարցազրոյցին լրագրող Թաթուլ Յակոբեան կը նշեր թէ Թուրքիա երկխօսութեան համար հրաժարեցաւ նախապայմաններէն: Սա չի նշանակեր թէ իբրեւ նախապայնման ձեւաւորած պահանջները բոլորովին վերացան նաեւ անոր յիշողութենէն: Անշուշտ որ այդ բոլոր նիւթերը հետզհետէ կրկին օրակարգի պիտի գան, բայց ոչ թէ արդէն բացակայ կապը խզելու’ այլ համապատասխան լուծումներ որոնելու համար:
– Ինչպե՞ս է Թուրքիայում ապրող հայությունը վերաբերում մեկնարկած գործընթացին: Դրակա՞ն է տրամադրված, թե՞ բացասական: Տեղի Հայ եկեղեցին ի՞նչ դիրքերից է հանդես գալիս այդ գործընթացի հետ կապված՝ ողջունո՞ւմ է, թե՞ ոչ:
– Թուրքիոյ հայութեան մէջ կան տարրեր, որոնք իրենց միտքով ու հոգիով կապուած են հայրենիք համարած Հայաստանին եւ ուշի ուշով կը հետեւին Հայաստանի բոլոր զարգացումներուն: Արբանեակային դրութեամբ կը հետեւին Հայաստանի հեռոստահաղորդումներուն: Սակայն կայ նաեւ հատուած, որ այլասերած է իր ինքնութենէն, հայութիւնը սահմանելով քրիստոնէութեան հետ: Եւ սակայն երկու հատուածներն ալ կը քաջալերէն հայ-թրքական երկխօսութիւնը: Եկեղեցին նոյնպէս կ՚ողջունէ երկու պետութիւններու միջեւ յարաբերութիւններու բնականոնացումը:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ https://armtimes.com/hy