Մի քարի պատմութիւն
Ալան Թագաւորի շիրիմը
Շահէն Յովսէփեան
Հարժիս գիւղից հարաւ արեւելք, Որոտան գետի կիրճում գտնւում է ԱԼՆ կամ ինչպէս տեղացիներն են անւանում՝ «Ալան Թագաւորի» շիրիմը: Սոյն վայրը հասնելու համար հարկաւոր է Հարժիս գիւղից մօտ հինգ կիլոմետր քայլելով իջնել Որոտանի ձորի յատակը, ճանապարհին անցնելով Հին Հարժիս լքւած գիւղից:
Ժամանակին Հին Հարժիս գիւղից հարաւ արեւելք գտնւել են թրքաբնակ Վերին եւ Ներքին Քրդեր գիւղերը կամ ինչպէս իրենք էին անւանել՝ Քուրդլար: Թուրք ցեղախմբերը սկսզբնական շրջանում որպէս քոչւոր օգտւել են Որոտանի կիրճից արածացնելու իրենց անասունները, ապա բնակչութիւն հաստատել սոյն վայրում: Հարկ է նշել, որ Քրդեր անունը կապ չունի քուրդ ցեղախմբին եւ սոյն գիւղերի անունները առաջացել է նրանց հարեւանութեամբ գտնւող Որոտան գետի վրայ 8-րդ դարում Սիւնեաց Քուրդ իշխանի կառուցած կամուրջի անունից, որը կոչւել է Քրդիկ:
Ներքին Քրդեր գիւղից 300 մետր արեւմուտք եւ Որոտան գետի ձախ ափին, մի հարթութեան վրայ գտնւում է 13-14 րդ դարերում Օրբելեան տոհմի միջոցով կառուցւած, այժմ Ալան Թագաւոր կոչւող փոքր ծաւալներով եկեղեցի իր եզակի գաւիթով:
Եկեղեցին սրբատաշ քարերով կառոյց է, որի արեւմուտքում գտնւում է երկու բաց զարդաքանդակ կամարաշարով գաւիթը: Գաւիթում կան 13-14 րդ դարերին պատկանող խաչքարեր եւ մի դամբարան, որը պատկանում է Օրբելեան տոհմի կամ նրանց տոհմակից ԱԼՆ իշխանին, որի անունով էլ կոչւում է եկեղեցին:
Կիսաւեր եկեղեցու գաւիթի ներսը, հարաւային պատի տակ գտնւում է Ալն իշխանի շիրիմը, եւ չնայած տարածաշրջանում երկար ժամանակ բնակւած են եղել թուրքեր, որոնք եկեղեցու մի մաս քարերը օգտւել են որպէս շինանիւթ, բայց բարեբախտաբար շիրիմաքարը անվնաս մնացել է մինչեւ օրս, չնայած գանձագողերը փորփրել են նրա տակը:
Շիրիմի քարը եզակի է, այն կերտւած է սեղանաձեւ միակտոր քարից, որը ունի երկթէք գեղեցիկ զարդաքանդակ ծածկ: Տակի մասը եռաստիճան պատւանդանի տեսք ունի: Շիրիմաքարը պատկանում է 1326 (ՉՀԵ) թւականին:
Քարի հիւսիսային մակերեսի կենտրոնում որսի տեսարան է քանդակած, որտեղ պատկերւած է իշխանը ձին հեծած, որը հետեւում է փախչող այծի կամ եղջերու, որի երկու կողմերում կայ վիմագրութիւն: Վիմագրութիւնը վերծանւել է Ս.Գ.Բարխորդարեանի միջոցով, ըստ հետեւեալի ...
ԶԳԵՂԵՑԿԱՏԻՊ Ե|Ւ ԶԾԱՂԿԱՓԹԻԹ Ք|ԱՋ ԶԱՒՐԱԿԱՆ ԱԶԱՏ|ԱԾԻՆ ԴԵՌԱԲՈՅՍ ՄԱ|ՆՈՒԿՆ ԱԼՆ ԿԻՍԱՒՐ[ԵԱ] | ՓՈԽԵԱԼ ՅԱՇԽԱՐՀԷ | ԹՈՂԵԱԼ ՍՈՒԳ ԱՆՄԽԻԹԱՐ ԱՆԶԱՒԱԿ ԾՆՈՂԱՑՆ ՉԱՂԱՐԻՆ ԵՒ ԲԱԽԱԹՈՒՆԻՆ Յ|ԻՇԵՑԷՔ Ի Ք[ՐԻՍՏՈ]Ս | Թ[ՎԻ]Ն | Չ | ՀԵ
Վիմագրութիւնից պարզւում է, որ մահացածը եղել է ԱԶԱՏԱԾԻՆ այսինքն իշխանական տոհմից, ԶԳԵՂԵՑԿԱՏԻՊ, ՔԱՋ, ու մահացել է, պատանի տարիքում: Ըստ վիմագրութեան եղել է ընտանիքի միակ արու զաւակը, որի ծնողների անունները եւս յիշատակւած է շիրիմաքարի վրայ: Սոյն իշխանի մասին բացի նշւած վիմագրութիւնից, առայժմ չկայ հաւելեալ որեւէ տեղեկութիւն:
Նմանատիպ Լուրեր
