Այժմ Արցախյան 44-օրյա դաժան պատերազմից հետո ՀՀ արտաքին քաղաքականությունում մեծ կարեւորություն են ստանում հայ-իրանական հարաբերությունները եւ դրանց զարգացման հեռանկարները: Խնդրի կարեւորությունն այն է, որ Իրանի նոր իշխանությւոնները  կանգնած են քաղաքական մեծ փոփոխությունների ու զարգացումների առջեւ եւ, բնականաբար, դրանք էլ իրենց հետքն են թողնելու տարածաշրջանում (ուրեմն եւ՝ Հայաստանում): Ուստի, Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը պարտավոր է մանրամասն մշակել Իրանի հետ հարաբերությունների նոր ռազմավարություն: Սա շատ արագ ու հիմնարար պիտի արվի, որովհետեւ Իրանը՝ այս հարեւան երկիրը, յուրաքանչյուր աշխարհաքաղաքական փոփոխության դեպքում էլ շարունակելու է մնալ Հայաստանի ռազմավարական դաշնակիցը:

Թեհրան կատարած այցի ընթացքում, Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպման ժամանակ, իսլամական հեղափոխության մեծարգո առաջնորդ Այաթոլլահ Խամենեին, բարեկամությունն ու օրըստօրե մեծացող համագործակցությունը Իրանի ու Հայաստանի համատեղ շահերի ապահովման ուղղությամբ, պարտականություն է համարել: Նա ասել է.«Ամերիկացիները վստահելի չեն և ամենուր դավադրություն, տարաձայնություն, բարոյալքվածություն ու պատերազմ են տարածում: Նրանք խիստ դեմ են Իրան-Հայաստան հարաբերություններին և ժողովուրդների շահերին, սակայն մենք պարտավոր ենք ամրապնդել մեր համագործակցությունն ու հարաբերությունները»:

Կսակած չկա, որ հայկական Սփյուռքում ոչ մի համայնք այնքան չի ազդվում Հայաստանում տեղի ունեցող սոցիալ, քաղաքական և մշակութային զարգացումներից որքան՝ Իրանի հայ համայնքը, քանի որ Հայաստանն՝ Իրանի սահմանակից ու բարեկամ միակ քրիստոնյա երկիրն է, որն ունի պատմական, մշակութային և ինչու չե նաև տնտեսական աղերսներ Իրանի հետ: Մյուս կողմից Իրանի հայ համայնքը ավանդաբար խիստ կապված է Հայաստանի հետ և ցանկացած փոփոխություն և զարգացում անմիջականորեն ազդում է իրանահայ համայնքի հասարակական, կրոնական և մշակութային կյանքի վրա։

Իրանահայ համայնքն այսօր առավել քան երբևէ կարիք ունի Հայաստանի կրոնական, մշակութային և գործարարական՝ պետական և ոչ պետական ինստիտուտների հետ ուղղակի շփման և համագործակցության ընդլայնման անհրաժեշտությունն, իհարկե հարգելով Իրանի պետական համակարգի կողմից կրոնական փոքրամասնությունների համար սահմանված օրենքները և կարգերը:

Հայ ժողովրդի համար անհրաժեշտ է ռազմական առումով հզոր եւ զարգացած տնտեսություն ունեցող դաշնակից Իրան: 

Կասկած չկա, որ Իրանի ու Հայաստանի միջև մեծ պոտենցիալներ կան գազի և էլեկտրաէներգիայի փոխանակման, ինչպես նաև  էլեկտրահաղորդման երրորդ գծի նախագծի կառուցման ոլորտներում:

Պետք է բարձրացնել նաեւ տրանսպորտային բոլոր միջոցների ուղիների տարանցիկության հարցը: Իսկ իրանական նավթը Վրաստանի վրայով Եվրոպա հասցնելու համար այս ծրագիրը պիտի շահագրգիռ դարձնել՝ ներգրավելով նաեւ Հայաստանի ու Իրանի հետ հարաբերությունները կարեւորող Եվրամիությանը, ԵԱՏՄ-ին և Ասիական այլ կարևոր ու հզոր երկրներին: Հասկանալի է, որ ծրագրերը խիստ շահեկան են ՀՀ համար, քանզի դրանք կնվազեցնեն Հայաստանի   էներգետիկ կախվածությունը ՌԴ-ից (եւ ոչ միայն էներգետիկ), ինչը նախապայմաններ կստեղծի անկախ տնտեսավարման: Իսկ թե Հայաստանը, լինելով նավթի եւ գազի արտահանման տարանցիկ երկիր, դրանից ինչ զգալի եկամուտներ կստանա, հասկանալի է: Հայ-իրանական տնտեսական կապերի խորացման համար կարեւոր նշանակություն կունենա նաեւ բանկային (դրամա-վարկային) համակարգերի համագործակցությունը, ինչը կարող է այս պարագայում էլ լուծել Հայաստանի՝ Արեւմուտքից կախված լինելու խնդիրը:

Թեհրանն ու Երևանը վճռակամ են հարաբերությունների ընդլայնման հարցում և այդ վճռակամությունը կարող է երաշխավորել երկկողմ հարաբերությունների ընդլայնումը և խթանել Եվրասիական տնտեսական միությունում Իրանի ու Հայաստանի ակտիվ ներկայությունը:

Գալով Իրան-Հայաստան միջպետական հարաբերությունների ընդլայնման կարևորությանը և գործընթացներին, պետք է նշել, այդ ոլորտում լուրջ աշխատանքներ պետք է կատարվեն և արագորեն լրացնել անցյալից մնացած բացթողումներն ու թերացումները և նոր թափ հաղորդել տնտեսական և առևտրական հարաբերություններին:

Իրանի նախագահ Սեյեդ Թբրահիմ Ռայիսին բազմիցս ընդգծել է Իրանի հարևան երկրների հետ առևտրատնտեսական և տրանսպորտային ու էներգետիկ ոլորտում համագործակցության ընդլայնման անհրաժեշտությունը, որը նաև ընդգրկում է` Իրանի բոլոր հարևանների և մասնավորաբար հյուսիսային հարևանների վրա, և դա նշանակում է, որ Իրանին անհանգստացնում է իր սահմանների մոտ տեղի ունեցող ցանկացած լարվածություն և Իրանն փորձում է տարածաշրջանում կայունությունը և անդորրը պահպանելով դուրս գալ ԱՄՆ-ի կողմից երկրում ստեղծված տնտեսական ճգնաժամից և առևտրական, տրանսպորտային, էներգետիկայի, գյուղատնտեսության, տուրիզմի և այլ ոլորտներում ընդլայնել համագործակցություններն հարևան և անշուշտ բարեկամ երկրների հետ, որոնց թվում ամենահավատարիմ և ամենաբարեկամ երկիրն է հանդիսանում ԵԱՏՄ-ի ղեկավար դիրքում գտնվող՝ Հայաստանը։

Ազատ առևտրի մասին Իրան-ԵԱՏՄ և Իրան-Շանհայ համաձայնագրով, ներկայիս նոր առիթ է ստեղծվել երկու երկրի հարաբերություններում: Կովկասի տարածաշրջանում Հայաստանը հարևան է Թուրքիայի, Վրաստանի, Ադրբեջանի և Իրանի հետ: Հայաստանը կամուրջ է հանդիսանում Իրանի և Եվրասիական միության անդամ երկրների միջև: 

Առ այսօր Իրանը շարունակում է իր սերտ համագործակցությունը Հայաստանի հետ: Հայաստանն Իրանի միակ քրիստոնյա հարևան և բարեկամ երկիրն, որ ոչ գաղափարական, ոչ ռազմական և ոչ էլ անվտանգության սպառնալիք չի ներկայացնում Իրանի համար և դա խորը գիտակցում են Իրանի հոգևոր և ռազմական իշխանությունները։

Սահակ Շահմուրադյան