Ընտրական իրավունք
Ընտրական իրավունքի արդյունավետ իրականացման ապահովման համար կարևոր է նաև քվեարկության գաղտնիությունը, որն ընտրողի համար միայն իրավունք չէ, այլ նաև պարտականություն: Դրա ապահովման համար էլ նշվում է, որ քվեարկողի կամքի ազատ արտահայտման նկատմամբ վերահսկողությունն արգելվում է:
Ընտրական իրավունք
Ընտրական իրավունքը անձի քաղաքական իրավունքներից է: Մարդու քաղաքական իրավունքներն ու ազատությունները կազմում են նրա սահմանադրական իրավունքների ու ազատությունների մի խումբը` անձնական, սոցիալական, տնտեսական և մի քանի այլ իրավունքների հետ: Քաղաքական իրավունքներն ու ազատությունները քաղաքացիներին հնարավորություն են տալիս մասնակցելու երկրի հասարակական-քաղաքական կյանքին: Հենց դրանով է պայմանավորված քաղաքացիներին վերապահված ընտրելու իրավունքի իրականացման կարևոր նշանակությունը, քանի որ դրա միջոցով նրանք մասնակցում են պետության կառավարմանը:
Ընտրական իրավունքը կարևոր նշանակություն
ունի տվյալ երկրում ժողովրդի կողմից իշխանություն ձևավորելիս և այն իրացնելիս: Ժողովուրդն
իրեն պատկանող իշխանությունը չի կարող իրականացնել այլ կերպ, քան պետական և տեղական
ինքնակառավարման մարմինների միջոցով, որոնց ձևավորմանը մասնակցելու ամենաարդյունավետ
միջոցը ընտրություններն են: Ընդ որում` քաղաքացին պետք է հնարավորություն ունենա ոչ
միայն ընտրելու այդ մարմիններում իր ներկայացուցիչներին, այլև ընտրվելու և այդ կերպ
իրացնելու իրեն պատկանող իշխանությունը: Ժողովրդի կողմից իրեն պատկանող իշխանության
իրագործման նպատակով` պետության հիմնական օրենքում և այլ օրենքներով ամրագրվում են
քաղաքացիների ընտրական իրավունքը, սահմանվում դրա արդյունավետ իրականացման նախադրյալները:
Մարդկությունը մշտապես որոնել է այն ուղիները, որոնք հնարավորություն կտային, որ ժողովուրդը
որոշակի մասնակցություն ունենա պետական մարմինների ձևավորմանը:
Այդ որոնումների արդյունքում սկսեցին ձևավորվել
ժողովրդավարության նախնական պատկերացումները: Վաղ շրջանի Եվրոպայում ձևավորված հանրապետությունները
հանդես էին գալիս 2 ձևով` արիստոկրատական, որոնցից էին, օրինակ, Սպարտան, Հին Հռոմը,
և ժողովրդավարական, որոնցից էին հին հունական քաղաք-պետությունները, մասնավորապես`
Աթենքը: Եթե արիստոկրատական հանրապետություններում բարձրագույն իշխանության մարմնի
ընտրություններին մասնակցում էր միայն ազնվականությունը, ապա ժողովրդավարական հանրապետություններում`
ողջ ազատ բնակչությունը: Այսինքն` ժողովրդավարական երկրներում իշխանության սոցիալական
հիմքն ավելի լայն էր, քան մյուսներում: Չնայած նույնիսկ ժողովրդավարական երկրներում
էր նկատվում որոշակի խտրականություն մարդկանց միջև, ինչի ապացույցն է այն, որ ընտրելու
իրավունք ուներ միայն ազատ բնակչությունը, այնուամենայնիվ սա արդեն հիմք ծառայեց հետագայում
ձևավորվող ընտրական իրավունքի համար, որը չի ընդունում որևէ խտրականություն: Ընտրական
իրավունքն իրացնելիս խտրականությունը հատկապես նկատելի էր կանանց նկատմամբ:
Ժամանակակից ներկայացուցչական ժողովրդավարությունում
քաղաքացիների հավասարությունը մարմնավորվում է ընտրական իրավունքում:
Տարիքային ցենզը քաղաքացու ընտրական իրավունքի
ճանաչումն է որոշակի տարիք լրանալուց հետո: Երկրների մեծամասնությունում ակտիվ ընտրական
իրավունքը սովորաբար սահմանվում է 18 տարեկանից, երբեմն` ավելի բարձր: Ժողովրդավարական
և անցումային ժողովրդավարության երկրներում, այդ թվում նաև` Հայաստանում, տարիքային
վերին շեմ չի սահմանվում: Երբեմն ակտիվ ընտրական իրավունքի համար նույնպես սահմանվում
է ավելի բարձր տարիք: Երկրների մեծամասնությունը նախատեսում է նաև քաղաքացիության ցենզ,
այսինքն` ընտրություններին կարող են մասնակցել տվյալ երկրի քաղաքացիները, որոնք որոշակի
ժամանակահատված եղել են տվյալ երկրի քաղաքացի:
Իրավունքի սկզբունքներն այն առաջնային,
ելակետային դրույթներն են, որոնց վրա հիմնվում և որոնցով ներթափանցված է տվյալ իրավական
համակարգը: Հիմնականում նշվում են ընտրական իրավունքի 4 հիմնական սկզբունքներ` ընդհանուր,
ուղղակի, հավասար և գաղտնի քվեարկություն:
Սովորաբար պետությունների սահմանադրություններում
միայն նշվում են ընտրական իրավունքի սկզբունքները, իսկ ավելի մանրամասն դրանք կարգավորվում
են տվյալ երկրի օրենքներով:
Ընդհանուր ընտրական իրավունքի սկզբունքի
հիմքում օրենքի առաջ բոլոր մարդկանց հավասարությունն է և խտրականության բացառում:
Ընտրական իրավունքի արդյունավետ իրականացման
ապահովման համար կարևոր է նաև քվեարկության գաղտնիությունը, որն ընտրողի համար միայն
իրավունք չէ, այլ նաև պարտականություն: Դրա ապահովման համար էլ նշվում է, որ քվեարկողի
կամքի ազատ արտահայտման նկատմամբ վերահսկողությունն արգելվում է: Գաղտնի քվեարկության
սկզբունքը նշանակում է քվեարկության այնպիսի անցկացում, որը բացառում է ընտրողի ազատ
կամքի արտահայտման նկատմամբ որևէ վերահսկողություն:
Ընտրական իրավունքը անձի քաղաքական իրավունքների
կարևոր բաղադրիչն է, և եթե այն արդյունավետ չի իրականացվում, քաղաքացու մնացած իրավունքների
իրագործումը կյանքի կոչելը գուցեև դառնա շատ բարդ խնդիր, եթե ոչ` անհնարին: Ընտրական
իրավունքը կարիք ունի պաշտպանության, այդ նպատակով էլ պետությունն ստեղծում է որոշակի
մեխանիզմներ և սահմանում է պատիժներ ընտրախախտումների համար, որպեսզի ապահովի ընտրական
իրավունքի առավել արդյունավետ իրագործումը: Ընտրական իրավունքը միշտ կատարելագործման
կարիք ունի: Չնայած այդ լրացումներին և փոփոխություններին` յուրաքանչյուր ընտրություն
միշտ իր շտկումներն է մտցնում` է’լ ավելի լավ Ընտրական օրենսգիրք մշակելու և ընտրական
իրավունքն առավել արդյունավետ իրացնելու համար:
Սոսե Մայիլյան
Կրճատված՝
aravot.am
Նմանատիպ Լուրեր
Արցախի կորուստը քաղաքական տհասության, գավառական մտածելակերպի, պետական կառավարման տապալման հետևանք է
ԱՀ տարածքային ու ենթակառուցվածքների նախկին նախարար Հայկ Խանումյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է․
Սիւնիքը Հայաստանի. Աշխարհաքաղաքական շահերու «հանգոյց»
10 Փաստ, որ պէտք է իմանաք Հայաստանի Սիւնիքի մարզի մասին, որպէսզի հասկնաք, թէ ինչու Ատրպէյճանն ու Թուրքիան ամէն ինչ կ'ընեն այս շրջանը գրաւելու համար։
Լեռնային Ղարաբաղի ճգնաժամը Արևմուտքին ստիպում է վերանայել Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները. The Guardian
Բաքուն տարիներ շարունակ իրեն որպես անվտանգության հուսալի գործընկեր և կարևոր տրանսպորտային հանգույց ջատագովելուց հետո, առաջացրել է ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի զայրույթը, գրում է The Guardian-ը։
ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանն այցելել է Եռաբլուր զինվորական պանթեոն
Այսօր ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան Քրիստինա Քվինն իր հարգանքի տուրքը մատուցեց Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տասնամյակներ տևող հակամարտության ընթացքում իրենց կյանքը զոհածներին։
Նախագահ Բայդենն ինձ գործուղել է այստեղ՝ ընդգծելու ԱՄՆ-ի խորը նվիրվածությունը Հայաստանի սուվերենության, տարածքային ամբողջականության և ժողովրդավարության հանդեպ. Սամանթա Փաուեր
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ընդունել է ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության ղեկավար Սամանթա Փաուերի գլխավորած պատվիրակությանը, որի կազմում է եղել ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնականի պաշտոնակատար Յուրի Քիմը:
Ռուսաստանի և Արևմուտքի փափուկ ուժը Հայաստանում
Ռուսաստանի վարկանիշի վրա ազդեցության առումով առավել մեծ խնդիր է ռուսաստանյան պետական և հասարակական կազմակերպությունների ու հիմնադրամների գործունեությունն ու գործելաոճը, որոնք գրավչության և արդյունավետության առումով զգալիորեն զիջում են արևմտյանին։
