Թալեաթի հրամաններից մեկում ասված էր. «Հինգ տարեկանից բարձր բոլոր օսմանահպատակ հայերը պետք է դուրս տարվեն քաղաքներից և սպանվեն»
Հարյուր հազարավոր երեխաներ են նահատակվել Հայոց ցեղասպանության տարիներին:
Օսմանյան կայսրության ներքին գործերի նախարար Թալեաթի հրամաններից մեկում ասված էր. «Հինգ տարեկանից բարձր բոլոր օսմանահպատակ հայերը պետք է դուրս տարվեն քաղաքներից և սպանվեն»։
Երեխաների մի մասը ողջակիզվեց, մյուսները թունավորվեցին, խեղդամահ արվեցին, մահացան սովից ու հիվանդություններից: Ցեղասպանության հետևանքով նաեւ որբացան հարյուր հազարավոր երեխաներ, որոնց մի մասը բռնի կրոնափոխվեց։
Ականատեսների վկայությամբ՝ Մուշում ողջակիզվել են բազմաթիվ կանայք ու երեխաներ, այդ թվում` և որբանոցի սաները: Երեխաների ողջակիզման դեպքեր եղան և Դեր-Զորում, որտեղ հավաքվել էին հազարավոր երեխաներ. քաղաքից դուրս տանելով` նրանց վրա բենզին էին լցրել ու ողջ-ողջ այրել: Երեխաների սպանության այս մեթոդը կիրառվել է նաև Խարբերդի, Դիարբեքիրի նահանգներում:
Ականատեսները փաստել են նաեւ, որ տարբեր բնակավայրերից Ակնում հավաքված մոտ 500 հայ որբեր թունավորվել են թուրք բժիշկների կողմից:
«Տրապիզոնի նահանգի առողջապահության ղեկավար դոկտ. Ալի Սայիբը պարբերաբար թունավորում էր քաղաքի Կարմիր Խաչի հիվանդանոց բերված հայ երեխաներին և հրամայում Սև ծովում խեղդամահ անել այն երեխաներին, ովքեր ընդդիմանում էին ընդունել տրվող դեղորայքը»- գրված է ականատեսների վկայություններում։
Մի հայ վերապրողի վկայությամբ էլ՝ Դեր-Զորի ոստիկանապետ Մուստաֆա Սիդկիի հրամանով 1916թ. հոկտեմբերի 24-ին շուրջ 2000 որբերի, ոտքերն ու ձեռքերը կապելով, նետել են Եփրատը:
Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան Հ. Մորգենթաուն վկայում է, որ Քեմախի կիրճում թուրքերը սրախողխող են արել ու Եփրատը նետել հարյուրավոր հայ երեխաների:
Ողջ մնացած հայ որբ երեխաների մի մասն էլ ցեղասպանության տարիների ընթացքում խնամակալությամբ տրվեցին քրդերին, թուրքերին ու արաբներին՝ նրանց բռնի իսլամացնելու նպատակով։
1914 թվականին Թուրքիայում ապրում էր մոտ 2,5 միլիոն հայ։
Հայերի ցեղասպանությունն իրականացվել է մի քանի փուլերով՝ հայ զինվորների զինաթափում, հայերի ընտրողական տեղահանություն սահմանամերձ շրջաններից, այնուհետեւ հայերի զանգվածային տեղահանություն ու սպանություն։
1915-1923 թվականներին զանգվածային տեղահանության է ենթարկվել և բնաջնջվել Օսմանյան կայսրության նահանգների, այդ թվում՝ Արևմտյան Հայաստանի հայ բնակչությունը։
Թուրքիայի տարբեր վարչակարգերի կողմից ծրագրված ու հայ ժողովրդի դեմ շարունակաբար իրականացված ցեղասպանական քայլերը ներառեցին հայրենազրկումը, հայության ոչնչացմանն ուղղված զանգվածային կոտորածները, էթնիկական զտումները, հայկական պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացումը, ինչպես նաև ցեղասպանության ժխտումը, պատասխանատվությունից խուսափելու։
Ցեղասպանության հիմնական կազմակերպիչներն են եղել երիտթուրքերի առաջնորդներ Թալեաթը, Ջեմալը և Էնվերը, ինչպես նաև «Հատուկ կազմակերպության» ղեկավար Բեհաեդդին Շաքիրը։ Հայերի ցեղասպանությանը զուգահեռ Օսմանյան կայսրությունում տեղի էին ունենում ասորիների և Պոնտոսի հույների ջարդերը։
Փաստերը՝ ամերիկահայ պատմաբան Վահագն Դադրյանի “Children as victims of Genocide” հոդվածից։
Երեխաների մի մասը ողջակիզվեց, մյուսները թունավորվեցին, խեղդամահ արվեցին, մահացան սովից ու հիվանդություններից: Ցեղասպանության հետևանքով նաեւ որբացան հարյուր հազարավոր երեխաներ, որոնց մի մասը բռնի կրոնափոխվեց։
Ականատեսների վկայությամբ՝ Մուշում ողջակիզվել են բազմաթիվ կանայք ու երեխաներ, այդ թվում` և որբանոցի սաները: Երեխաների ողջակիզման դեպքեր եղան և Դեր-Զորում, որտեղ հավաքվել էին հազարավոր երեխաներ. քաղաքից դուրս տանելով` նրանց վրա բենզին էին լցրել ու ողջ-ողջ այրել: Երեխաների սպանության այս մեթոդը կիրառվել է նաև Խարբերդի, Դիարբեքիրի նահանգներում:
Ականատեսները փաստել են նաեւ, որ տարբեր բնակավայրերից Ակնում հավաքված մոտ 500 հայ որբեր թունավորվել են թուրք բժիշկների կողմից:
«Տրապիզոնի նահանգի առողջապահության ղեկավար դոկտ. Ալի Սայիբը պարբերաբար թունավորում էր քաղաքի Կարմիր Խաչի հիվանդանոց բերված հայ երեխաներին և հրամայում Սև ծովում խեղդամահ անել այն երեխաներին, ովքեր ընդդիմանում էին ընդունել տրվող դեղորայքը»- գրված է ականատեսների վկայություններում։
Մի հայ վերապրողի վկայությամբ էլ՝ Դեր-Զորի ոստիկանապետ Մուստաֆա Սիդկիի հրամանով 1916թ. հոկտեմբերի 24-ին շուրջ 2000 որբերի, ոտքերն ու ձեռքերը կապելով, նետել են Եփրատը:
Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան Հ. Մորգենթաուն վկայում է, որ Քեմախի կիրճում թուրքերը սրախողխող են արել ու Եփրատը նետել հարյուրավոր հայ երեխաների:
Ողջ մնացած հայ որբ երեխաների մի մասն էլ ցեղասպանության տարիների ընթացքում խնամակալությամբ տրվեցին քրդերին, թուրքերին ու արաբներին՝ նրանց բռնի իսլամացնելու նպատակով։
1914 թվականին Թուրքիայում ապրում էր մոտ 2,5 միլիոն հայ։
Հայերի ցեղասպանությունն իրականացվել է մի քանի փուլերով՝ հայ զինվորների զինաթափում, հայերի ընտրողական տեղահանություն սահմանամերձ շրջաններից, այնուհետեւ հայերի զանգվածային տեղահանություն ու սպանություն։
1915-1923 թվականներին զանգվածային տեղահանության է ենթարկվել և բնաջնջվել Օսմանյան կայսրության նահանգների, այդ թվում՝ Արևմտյան Հայաստանի հայ բնակչությունը։
Թուրքիայի տարբեր վարչակարգերի կողմից ծրագրված ու հայ ժողովրդի դեմ շարունակաբար իրականացված ցեղասպանական քայլերը ներառեցին հայրենազրկումը, հայության ոչնչացմանն ուղղված զանգվածային կոտորածները, էթնիկական զտումները, հայկական պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացումը, ինչպես նաև ցեղասպանության ժխտումը, պատասխանատվությունից խուսափելու։
Ցեղասպանության հիմնական կազմակերպիչներն են եղել երիտթուրքերի առաջնորդներ Թալեաթը, Ջեմալը և Էնվերը, ինչպես նաև «Հատուկ կազմակերպության» ղեկավար Բեհաեդդին Շաքիրը։ Հայերի ցեղասպանությանը զուգահեռ Օսմանյան կայսրությունում տեղի էին ունենում ասորիների և Պոնտոսի հույների ջարդերը։
Փաստերը՝ ամերիկահայ պատմաբան Վահագն Դադրյանի “Children as victims of Genocide” հոդվածից։
civic.am
Նմանատիպ Լուրեր
Հայությունը՝ Երիտթուրքերի ցույցերում
1908 թվականի Երիտթուրքական հեղափոխության օրերին արևմտահայությունը մասնակցում էր բազմահազարանոց ցույցերին «ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն» կարգախոսներով:
1919-1920 թթ. Բաթում-Երևան «Կյանքի երկաթգիծը»
«Ազատության պաշտպան» զրահագնացքի բրիտանական զինվորական անձնակազմը, Երևան, 1920 թ.
Թուրքիայի դաշնակից ԱՄՆ-ն տապալում է Արևմտյան Հայաստանի վերադարձի ծրագիրը
Եվրոպական մեծ տերությունները և Թուրքիայի դաշնակից ԱՄՆ-ն տապալում են Արևմտյան Հայաստանի վերադարձի ծրագիրը։ ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի հարաբերություններում կային որոշակի կնճիռներ։ Այդ համատեքստում 2021-ին ԱՄՆ-ն ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը, թեև գործնականում մեծ հաշվով դա ոչինչ չի տալիս Հայկական հարցին։
Հայ-ադրբեջանական կոնֆերանս․ Բաքու, 1919-ի դեկտեմբերի 14
Ադրբեջանի կողմից հայ-ադրբեջանական կոնֆերանսին կմասնակցեն Ֆաթալի Խան Խոյսկին, Մամեդ Հասան Հաջինսկին և Մամեդ Ռզա Վեքիլովը։
Հայերը, Թուրքիան, Ռուսաստանը եւ Արեւմուտքը. հայացք 1891 թվականից
Ներկայացնում ենք 1891 թվականի ապրիլին ամերիկյան The Atlantic Monthly ամսագրում հրապարակված Սեմյուել Գրին Ուիլեր Բենջամինի The Armenians and the Porte հոդվածի հայերեն թարգմանությունը:
Ալեքսանդր Սոլժենիցինի նոբելյան պատմությունը
Խորհրդային Միությունում Սոլժենիցինին Նոբելյան մրցանակ շնորհելը ռումբի պայթյունի էֆեկտ ունեցավ։ Շատերն անկեղծորեն ուրախացան ռուս վառ և ազնիվ գրողի համաշխարհային ճանաչման համար: Սակայն իշխանությունները և պաշտոնական գրական հանրությունը թշնամաբար են ընդունել Շվեդիայի ակադեմիայի որոշումը։ ԽՄԿԿ Կենտկոմը Նոբելյան մրցանակակրին վարկաբեկելու մի ամբողջ ծրագիր էր մշակել։
