Իրանական մշակույթն ու ցեղախմբերը
Ադրբեջանցիները արիական մարերից են սերում: Նույն ցեղից են նաև այսօրվա քրդերն ու լոռերը: Ազերի լեզուն իրանական լեզվաընտանիքին է պատկանում, որը նախքան թուրքերենը տարածված է եղել այդ շրջանում: Այդ լեզուն պահլավերեն լեզվի ճյուղերից է, որը շարունակվել է կիրառվել արաբների և թուրք ցեղերի այդ տարածքի վրա հարձակումից հետո: Սակայն 11-րդ և 12-րդ դարերում Սելջուկների օրոք, թուրք ցեղերի հարձակման հետ միաժամանակ, հետզհետե թուլացավ ազերի լեզուն: Չնայած այսօր Ադրբեջանի որոշ գյուղերում հետքեր են մնացել այդ լեզվից:
Թուրքերը քոչվոր ցեղեր էին և զբաղվում էին անասնապահությամբ: Սելջուկների օրոք, Ադրբեջանի կանաչապատ արոտավայրերին տիրանալու մտադրությամբ, թուրքերը գրոհեցին այդ տարածքի վրա և բնիկները շփվելով իրենց վրա հարձակված թուրքերի հետ, հետզհետե թուքերեն բառեր մտան ազերի լեզվի մեջ: Շուրջ 700 տարվա ընթացքում, իրանցիները տկարացան, հզորացան թուրքերը և բնիկներին իրենց ենթարկելով, վերացավ ազերի լեզուն և թուրքերենը տարածվեց այդ տարածքում:
Պատմության ընթացքում եղել են տարբեր լեզուներ, որոնք խառնվել են այլ լեզուների հետ: Այդ թվում կարելի է հիշել Եգիպտոսի և Աֆրիկայի հյուսիսային շրջանների ժողովրդի լեզուները, որոնք իրենց տեղը զիջեցին արաբերենին:
Հատկանշական է, որ Արևելքի շատ ցեղեր այսօր չեն խոսում իրենց պապերի լեզվով: Օրինակ Միջին Ասիայում իրնական, սողդի, և պարթևական լեզուներն իրենց տեղը զիջել են թուրքերենին: Սակայն օտար լեզվի տարածվելը չի նշանակում բնիկներին ճնշել: Ուստի այսօր Ադրբեջանում ապրող ցեղերը այդ երկրամասում ապրած իրենց պապերի զավակն են: Նրանք մինչ օրս պահել են իրենց պատմական, մշակութային ու ցեղային արմատները:
Իրանի ազերիները բնակվում են երկրի հյուսիս-արևմտյան շրջաններում, Արևելյան և Արևմտյան Ատրպատական, Արդաբիլ, Զանջան նահանգներում և Համադան նահանգի որոշ շրջաններում: Ազերիները շիա մոլեռանդ մուսուլմաններ են: Կան նաև փոքրամասնություն կազմող Սուննի և Ալավի ազերիներ: 18-րդ դարում Իրան-Ռուսաստան պատերազմների հետևանքով որոշ տարածքներ Իրանից անջատվեցին և միացան Ռուսաստանին, այդ տարածքներից է այսօրվա Ադրբեջանի հանրապետությունը: 1813 թվականին Գուլեստանի պայմանագիրը, իսկ 1828 թվականին կնքված Թուրքմենչայի պայմանագիրը ճշտեցին Իրանի ու Ռուսաստանի սահմանագիծը: Արդյունքում Ադրբեջանն անջատվեց Իրանից, իսկ 1991 թվականին Խորհրդային միությունից անկախանալով, հռչակվեց որպես Ադրբեջանի հանրապետություն:
Իրանի ազերիները երկրի բնակչության շուրջ 25 տոկոսն են կազմում և նրանց մեծամասնությունն ապրում է քաղաքներում: Ադրբեջանի կարևոր ցեղախմբերն են` Շահսավանը, որը 15-րդ դարում, Սեֆյանների Իսմայիլ թագավորի ժամանակաշրջանից գոյատևել է Ադրբեջանում: Երկրորդ անվանի ցեղախմբերից են Ղեզելբաշները, որոնք թուրքեր են և նախքան Սեֆյանների դինաստիան, ապրել են Ահարի և Մեշքինշահրի շրջաններում: Արասբարան ցեղի բնակիչները հիմնականում ապրել են անտառներում ու լեռնային շրջաններում և քոչվոր են եղել: Նրանք սովորաբար ամառանոց ու ձմեռանոց են մեկնել: Ամռանը մեկնում էին Արասբարանի, Խալխալի և Ասալեմի լեռներ, իսկ ձմռանը մեկնում էին Մուղանի դաշտավայր և Արաքսի ափեր:
Ղուրբան, Ղադիր, Ֆեթր և մյուս կրոնական տոներից բացի, ազերիները հատուկ կարգով նշում են Նովրուզը, հարսնախոսությունը, հարսանյաց արարողությունը, ցանքսահավաքը, որոնք զուգորդվում են տարբեր պարերով ու սպորտային խաղերով:
Ատրպատականի շրջանի հուշանվերներն են` ջեջիմը, գորգը, նամադը, փայտից, քարից ու մետաղից պատրաստված տարբեր իրեր, տարբեր սննդամթերքներ, այդ թվում քաղցրավենիքներ, չարազներ և կաթնամթերք:
Ատրպատականի տեսարժան վայրերն են Սահանդի և Սաբալանի ստորոտները, Արաքսի ափերը, Թավրիզի, Արդաբիլի, Ահարի, Քալիբարի, Մաքուի, Քյանդովանի, Սարեյնի, Ուրմիայի, Մարանդի, Խալխալի գեղատեսիլ շրջանները և Արասբարանի անտառները, որոնք գրավում են զբոսաշրջիկներին:
Բաբաք բերդ
Թավրիզի սահմանադրական հեղափոխության թանգարան
Քանդովան գյուղ (Արևելյան Ատրպատական)
Բազում ընդհանրություններ կան Ատրպատականի տարբեր շրջանների կանանց հագուստում: Արդաբիլցի կանանց հագուստը մեկ նմուշն է Ատրպատականի գյուղացի ու քոչվոր կանանց հագուստի: Ատրպատականում բնակվող ցեղերի տղամարդիկ այսօր հագնում են կոստյում և կրում անկյուն ունեցող շափուի գլխարկ: Կանայք կրում են գույնզգույն ծաղկավոր գլխաշորեր, մետաղադրամներով զարդարված անթև ժիլետներ, լայն տաբատներ, որոնց վրայից հագնում են շալիթե կոչվող կարճ, լայն փեշ:
«Արդաբիլ նահանգի բնակիչների հագուստի մասին կարելի է խոսել երեք բաժնում` Արդաբիլի կանանց տարազը, 32 մեծ գերդաստաններից բաղկացած Շահսավանդ ցեղի հագուստը և խալխալի, հատկապես Քորուրի և Շահռուդի թաթերով բնակեցված շրջանների տարազը»,- նշել է ազգագրագետ` Ալի Փարվիզիին:
Հնուց ի վեր, Արդաբիլի Դար Էրշադ կրոնական շրջանում կանայք հագնում էին իենց կարած զգեստը: Երկար տաբատ, մինչև ծնկները հասնող շապիկ, որի վրայից հագնում էին ժիլետներ, որը փոխվում էր եղանակին և ծեսերին ու սովորույթներին համապատասխան: Կանայք կրում էին նաև շարֆ, որը կարում էին Խալխալում և այնտեղից փոխադրվում էր Արդաբիլ կամ էլ կրում էին Քյամաղի կոչվող վառ գույներով մեծ գլխաշորեր:
Աղբյուր՝ parstoday.ir
Նմանատիպ Լուրեր
«Արմատ» հայկական կարճամետրաժ մուլտֆիլմը՝ «Օսկարի» հավակնորդ․ The Hollywood Reporter
The Hollywood Reporter-ը նշել է 15 անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմերից մեկը՝ ARMAT-ը կարող է արժանանալ Օսկարի։
Պեկինում անցկացվում է Խաչատրյանի անվան միջազգային մրցույթ
Չինաստանի մայրաքաղաք Պեկինում դեկտեմբերի 17-ին մեկնարկել է Խաչատրյանի անվան միջազգային հոբելյանական մրցույթը՝ «ջութակ» մասնագիտական կարգում։ Այն նվիրված է Արամ Խաչատրյանի 120-ամյա հոբելյանին։
Հայաստանում NETFLIX-ի համար ֆիլմեր ու սերիալներ կնկարահանվեն
Հայաստանում NETFLIX-ի համար ֆիլմեր ու սերիալներ կնկարահանվեն։
Գյումրու դարբնության ավանդույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում է
Դարբին Գարիկն ասում է, թե իրեն հարցնեն Գյումրու դարբնության ավանդույթում ինչն է ամենակարևորը, երևի կպատասխանի, որ․ «Ամեն գործդ կմտածես ընպես սարքես, որ բոլորի դուրն էլ գա, բայց առաջինը քո դուրը գա։ Էս գործը հա՛մ արհեստ է, հա՛մ արվեստ է, մենակ ուժով չի, պետք ա ուղեղ էլ ունենաս ու սիրտ»։
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կաջակցի Տաթևի և Մեծ անապատ վանական համալիրների եռաչափ լազերային սկանավորմանն ու թվայնացմանը
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից հաստատված դրամաշնորհը կազմում է շուրջ 55․000 ԱՄՆ դոլար, որով նախատեսվում է իրականացնել Տաթևի և Տաթևի Մեծ անապատ վանական համալիրների կազմի մեջ մտնող բոլոր կառույցների, ենթահուշարձանների եռաչափ լազերային սկանավորում և մանրամասն թվայնացում, կառավարման և ռիսկերի նվազեցման համապատասխան ծրագրերի կազմում, միջազգային փորձագետների խորհրդատվություն, պետական հաշվառման փաստաթղթերի լրամշակում, որոնց հիման վրա կպատրաստվի և ՅՈՒՆԵՍԿՕ կներկայացվի հուշարձանախումբը «Զինված հակամարտությունների պայմաններում մշակութային արժեքների պաշտպանության կոնվենցիա»-ի հովանու ներքո առնելու հայտը։
45 տարի անց Գյումրիում ցուցադրության են ներկայացվել Մինաս Ավետիսյանի գործերը
45 տարի անց Գյումրիում ցուցադրության են ներկայացվել ՀՀ վաստակավոր նկարիչ Մինաս Ավետիսյանի գործերը։