Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանին փետրվարի 9-ին նշվող ՀՀ և ԻԻՀ միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակի կապակցությամբ։

Իր ուղերձում նախարար Միրզոյանը, մասնավորապես, նշել է, որ հայ-իրանական հարաբերությունները նշանավորվում են փոխադարձ հարգանքի և բազմադարյա պատմության վրա խարսխված, տարբեր փորձությունների բարդ ու դժվարին ուղիներում կոփված սերտ և անխախտ համագործակցությամբ։ 

ՀՀ արտաքին գործերի նախարարը վստահություն է հայտնել, որ արդյունավետ փոխգործակցությամբ երկու երկրների բարեկամական հարաբերություններն առավել կամրապնդվեն՝ ի նպաստ երկու երկրների ժողովուրդների բարօրության և տարածաշրջանային հարատև խաղաղության։

Հայ-իրանական հարաբերությունները որքան հարուստ պատմություն, նույնքան էլ մեծ ներուժ և խոստումնալից ապագա ունեն: Այդ հեռանկարը շատ հստակ ուրվագծում են ոչ միայն երկու պետությունների ու ժողովուրդների բարեկամական սերտ կապերը, այլև այն փաստը, որ Իրանը Հայաստանի առանցքային ու ամենավստահելի գործընկերներից է ինչպես տարածաշրջանում և միջազգային ասպարեզում, այնպես էլ էներգետիկ, առևտրատնտեսական և տրանսպորտային հարաբերություններում:

ԴԻՎԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ

Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը ճանաչել է ՀՀ անկախությունը 1991 թ. դեկտեմբերի 25-ին: Ուղիղ 30 տարի առաջ՝ 1992 թ. փետրվարի 9-ին Թեհրանում ստորագրվել է Հռչակագիր Հայաստանի և Իրանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ: Նույն օրը ստորագրվել է Հայաստանի Հանրապետության և Իրանի Իսլամական Հանրապետության միջև հարաբերությունների սկզբունքների և նպատակների մասին հռչակագիրը, որով կողմերը հավաստում էին բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելու իրենց մտադրությունը: 1992թ. ապրիլին Երևանում տեղի է ունեցել Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանության բացման հանդիսավոր արարողությունը: Իսկ 1992 թ. դեկտեմբերին Թեհրանում բացվել է Հայաստանի Հանրապետության դեսպանությունը:

Որպես Մերձավոր Արևելքի առանցքային պետություններից մեկը՝ Իրանը 1992 թ. ձեռնամուխ եղավ Հարավային Կովկասի նորանկախ պետությունների հետ բազմաբնույթ հարաբերությունների հաստատմանը: Այդ ժամանակից սկսած Հայաստանի և Իրանի միջև աստիճանաբար ձևավորվել և զարգացել է քաղաքական և տնտեսական բազմաշերտ համագործակցություն: Հետագայում, իհարկե, ստորագրվել են տասնյակ այլ համաձայնագրեր, հուշագրեր և այլ փաստաթղթեր երկկողմ կապերի ակտիվացման և փոխգործակցության զարգացման վերաբերյալ:

ՀԱՍՏԱՏԱԿԱՄ ՔԱՅԼԵՐՈՎ՝ ԴԵՊԻ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԽՈՐԱՑՈՒՄ

Դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակի առիթով «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում Հայաստանում ԻԻՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Աբբաս Բադախշան Զոհուրին ասել էր, որ Իրանի և Հայաստանի ժողովուրդների պատմական երկարամյա հարաբերությունները շատ լավ հիմք են միջպետական երկկողմ հարաբերությունները առավել ընդլայնելու համար: Իրանի դեսպանը շատ է կարևորում հատկապես հայ-իրանական տնտեսական փոխգործակցությունը քաղաքական հարաբերությունների գերազանց մակարդակին հասցնելու և միմյանց ճանաչողության մակարդակը բարձրացնելու հանգամանքը:

Երեկ՝ փետրվարի 9-ին, Գիտությունների ազգային ակադեմիայում կազմակերպված միջոցառման ժամանակ դեսպան Զոհուրին հանդես է եկել ելույթով՝ ընդգծելով, որ հայ-իրանական հարաբերությունները միշտ էլ եղել են բարեկամական և բարիդրացիության վրա հիմնված:

«Այս երեք տասնամյակների ընթացքում երկու ժողովուրդների միջև բարեկամության և բարիդրացիության վաղեմի ավանդույթը ամուր հիմք է հանդիսացել փոխըմբռնման, քաղաքական փոխգործակցության և, հետևաբար, երկկողմ հարաբերությունների ամրապնդման համար և օգնել մեզ հաղթահարելու բազմաթիվ վայրիվերումներ: Այսօր մեր կառավարությունները, օգտվելով երկու երկրների ժողովուրդների մշակութային կապերի արդյունք հանդիսացող այս արժեքավոր կապիտալից, ավելի հաստատակամ քայլերով մտածում են հարաբերություններն առավել խորացնելու և նոր ոլորտներում համագործակցություն հաստատելու մասին», - ասել է Իսլամական Հանրապետության դեսպանը:

ՀԱՅ-ԻՐԱՆԱԿԱՆ ԽՈՇՈՐԱԳՈՒՅՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ

Անցած 30 տարվա ընթացքում Երևանը և Թեհրանը տասնյակ կարևոր ծրագրեր են իրականացրել էներգետիկայի, տրանսպորտի, առևտրատնտեսական կապերի և այլ ոլորտներում և ձեռնարկել են մի շարք նոր նախագծեր, որոնք կարևոր նշանակություն ունեն թե՛ Իրանի և թե՛ Հայաստանի տնտեսության զարգացման համար:

Նախատեսվող և ընթացիկ հայ-իրանական խոշոր ծրագրերի թվում կարելի է առանձնացնել հատկապես հետևյալ ծրագրերը՝

ՆՊԱՏԱԿԸ՝ ԱՌԵՎՏՐԻ ԾԱՎԱԼԸ ՀԱՍՑՆԵԼ 1 ՄԻԼԻԱՐԴԻ

Շատ լավ լուրեր կան նաև առևտրատնտեսական հարաբերությունների ոլորտից, որը մշտապես եղել է երկու կողմերի ուշադրության և մտահոգության կենտրոնում: Երկար ժամանակ հայ-իրանական առևտրի և ապրանքաշրջանառության ծավալները չէին գոհացնում և ակնհայտորեն չէին համապատասխանում Հայաստան-Իրան քաղաքական, հասարակական, մշակութային հարաբերությունների փայլուն մակարդակին, և դա խոստովանում էին երկու կողմերի թե՛ պաշտոնյաները և թե՛ փորձագետները: Բայց եթե ոչ վաղ անցյալում՝ 2014-2016 թթ., հայ-իրանական ապրանքաշրջանառությունը չէր հասնում նույնիսկ 300 մլն ԱՄՆ դոլարի նշագծին, ապա 2017-ից ի վեր առևտրի ոլորտում նկատելի աճ է նկատվում:

Մասնավորապես, եթե 2017 թ. ապրանքաշրջանառության ընդհանուր ծավալը դրամական փոխարժեքով կազմում էր 258 մլն դոլար, ապա 2018 թ. այն հասավ 363 մլն դոլարի, իսկ 2020 թ. ապրանքաշրջանառությունը կազմել է ավելի քան 401 մլն դոլար:

Ըստ վերջին տվյալների՝ 2021 թ. Հայաստանի և Իրանի միջև ապրանքաշրջանառությունը կազմել է ավելի քան 502 մլն 842 հազար դոլար, որում Հայաստանից արտահանման ծավալը կազմում է ավելի քան 65 մլն, իսկ ներմուծումը՝ ավելի քան 437 մլն դոլար: Այսինքն՝ նախորդ տարվա համեմատ առևտուրը Հայաստանի և Իրանի միջև 2021 թ. աճել է ավելի քան 25%-ով կամ՝ մոտ 101 մլն դոլարով: Բոլոր տվյալները տրամադրել է ՀՀ վիճակագրական կոմիտեն:

Ի դեպ, Իրանն ու Հայաստանը չեն պատրաստվում կանգնել ձեռք բերված արդյունքների վրա և նախատեսում են առնվազն կրկնապատկել առևտրի ծավալները: Գիտությունների ազգային ակադեմիայում Իրանի դեսպանն ասել է, որ երկու երկրում էլ ակնկալում են ապրանքաշրջանառության ծավալները հասցնել 1 մլրդ դոլարի: Այս պահի դրությամբ Իրանը Հայաստանի արտաքին առևտրի 3-րդ խոշոր գործընկերն է Ռուսաստանի Դաշնությունից և Չինաստանից հետո:

Արամ Սարգսյան