Անկասկած, դա տեղի է ունեցել Իրանի հասարակության և հայ քրիստոնյա համայնքի օրինակելի համակեցության և հանդուրժողականության համատեքստում, որն բացառիկ երևույթ է Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանի անկայուն երկրներում: Հատկանշական է, որ Իրանը կրոնների ու ցեղերի խաչմերուկ է ճանաչված: Շատ քիչ կրոններ կլինեն, որոնց հետքը Իրանում նկատելի չլինի: Իրանցի միաստված մարգարե Զրադաշտից բացի՝ Իրանում հետևորդներ են ունեցել Աբրահամյան կրոնները՝ հրեականությունը, քրիստոնեությունն ու իսլամը: Բնականաբար Իրանի ընդարձակ տարածքում հիշատակություններ են մնացել մեծ կրոնների անցյալից, որոնք Իրանում կրոնների հետևորդների խաղաղ համակեցության մասին են վկայում և մարդկային մշակութային ժառանգության մի մասն են համարվում:

Իրանահայ համայնքը մի կողմից ունենալով ազգային, կրոնական, դավանական և մշակութային առանձնահատուկ ինքնություն և պատմություն, իսկ մյուս կողմից՝ ազդվելով Իրանի քաղաքակրթական և տեղի մշակութային տարրերով ու պարսիկ ժողովրդի հոգեբանական հատկություններով, կարողացել է ազդելով ու ազդվելով շրջապատի մշակույթից ու հասարակության ազգային ավանդույթներից ու սովորույթներից, նույնպես առանձնակի կարևոր դերակատարություն ունենալ Իրանի մշակութային և սոցիալական կյանքում և իր դրոշմը կնքել Իրանի բազմադարյա փայլուն պատմության վրա, միաժամանակ պատմության ընթացքում իր ներդրումն ունենալ Իրանի մասով՝ հարևան իսկ մեզ համար հիմնական հայրենիք՝ Հայաստանի հետ սոցիալական, մշակութային և անկախությունից հետո առևտրատնտեսական գործընթացների վրա և միևնույն ժամանակ խիստ ազդվելով Հայաստանում տեղի ունեցող սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական զարգացումներից շարունակել իր հասարակական և մշակութային կյանքը՝ հարաբերաբար Հայաստանի հետ:

Կսակած չկա, որ հայկական Սփյուռքում ոչ մի համայնք այնքան չի ազդվում Հայաստանում տեղի ունեցող սոցիալ, քաղաքական և մշակութային զարգացումներից որքան՝ Իրանի հայ համայնքը, քանի որ Հայաստանն՝ Իրանի սահմանակից ու բարեկամ միակ քրիստոնյա երկիրն է, որն ունի պատմական, մշակութային և ինչու չե նաև տնտեսական աղերսներ Իրանի հետ: Մյուս կողմից Իրանի հայ համայնքը ավանդաբար խիստ կապված է Հայաստանի հետ և ցանկացած փոփոխություն և զարգացում անմիջականորեն ազդում է իրանահայ համայնքի հասարակական, կրոնական և մշակութային կյանքի վրա։

Այս առումով, բնականաբար 2018 թվականի ապրիլին Հայաստանում տեղի ունեցած, ժողովրդական խաղաղ թավշյա հեղափոխությունը և 2020 թվականին արցախյան 44 օրյա պատերազմը և դրան հաջորդող դեպքերն ու Իրան Հայաստան հարաբերությունների զարգացումները չեր կարող խորը ազդեցություն չունենաել  իրանահայության սոցիալական մշակութային և ազգային կյանքում։

Մի խոսքով, այսօր գիտակցելով Հայ-իրանական բազմակողմանի հարաբերությունների ընդլայնման և խորացման անհրաժեշտությունը, արտագաղթի վտանգից ժամանակավորապես զերծ մնացած իրանահայությունն իր հայապահպանման խարիսխը գտնում է նոր ժողովրդավարական Հայաստանում և այն որ՝ Հայաստանը կարող է խթանել իրանահայության նյութական և բարոյական ռեսուրսների ներգրավմանը հայրենիք և փոխադարձաբար օգնել երկկողմանի շահերի և արդար պայմաններում զարկ տալ, Հայ-իրանական և իրանահայ համայնքի բիզնեսի և ներդրումային համատեղ նախագծերի զարգացմանն ու իրականացմանը:

Սա մի բացառիկ առիթ է, որին պետք է գիտակցեն և հատուկ ուշադրություն դարձնեն Հայաստանի  իշխանությունների պատասխանատու մարմինները, ինչպես նաև Իրանահայ համայնքի ազգային և եկեղեցական մարմինները:

2018 թվականից ի վեր Հայաստանում տեղի է ունեցել ժողովրդական խաղաղ թավշյա հեղափոխություն և ժողովրդի մեծամասնության կամքով ու կայացած ազատ ընտրությունների ժողովրդի ձայնով ընտրվել է  վարչակազմ, որի նպատակներն ուղղված է մեր ժողովրդի հասարակական և քաղաքական և տնտեսական կjանքում լուրջ բարեփոխումներ առաջացնել և դա բացառիկ առիթ է հայրենակարոտ և Հայաստանից լուրջ ակնկալիքներ ունեցող սփյուռքահայության համար, որպեսզի մնալով այս համահայկական առաջադիմական հոսանքի կողքին, փորձել հիմքեր ստեղծել Հայաստանի հետ համագործակցություններն ընդլայնելու և առողջ մթնոլորտում միմյանց զարգացման, առաջադիմության և անկասկած հայ ժողովրդի անվտանգությունը և միասնությունը պահպանելու համար քայլեր ձեռնարկել:

Սահակ Շահմուրադյան