Շատախոսությունը գրականության մեջ
Կոլյա Տեր Հովհաննիսյան
Շատախոսությունը համարվում է հոգեկան արատ. խոսքը կրկնելը՝ նույնպես: Սակայն միշտ չէ, որ թե' մեկը և թե' մյուսը տհաճ են. կան մարդիկ, որոնց համեմված խոսքը ինչքան էլ երկարի՝ ունկնդրի վրա թողնում է ախորժելի տպավորություն: Դա կապված է ձայնի ելևէջների, նյութի մատուց-ման ձևի, հումորի, գործածված բառերի ու ասացվածքների կամ անհատի խո-սելու բնածին ճարտարության հետ:
Նույնը չի կարելի ասել արձակ կամ չափածո որևէ գրության պարա-գային՝ անկախ դրա տեսակից, գրական ուղղությունից կամ ժանրից: Սակայն, որքան էլ գրական շատախոսությունը տանելի թվա չափածո երկերում, նույնքան դա «անտանելի» է հոդվածների, էսսեների կամ գեղարվեստական արձակ գրականության մեջ: Այլ խոսքով, մեր որոշ բանաստեղծները, իրենց ընկալմամբ՝ ազդեցիկ երևալու միտումով, երբեմն սիրում են «ծոր» տալ. երբեմն՝ ենթարկվելով տաղաչափական օրինաչափություններին, ստիպված դիմում են «լցոնումի» օգնության, թէև, այսպես թե այնպես, գրական շատախոսությունը փչացնում է բանաստեղծության գրական արժեքը. նման է՝ ամռան շոգին մի քանի տակ «ճմրթված» հագուստ հագած անձի...
Ընթերցում ես մի արձակ երկ, օրինակ, հասարակական խնդիրների մա-սին մի տեսություն, հասնում ես վերջին տողին, և... դեռ ստացված ոչ այնքան լավ տպավորությունը մի կողմ, առաջին միտքը, որ ծագում է գլխիդ մեջ այն է, թե՝ սյունյակներ լցնելու փոխարեն, հնարավոր չէ՞ր, արդյոք, այդ բոլորն ասել համառոտ, մի քանի պարբերության մեջ: Ի հեճուկս դրա, երբեմն կարդում ես մի հակիրճ գրության, որի մեջ արտահայտաված մտքերի հավաք ու կոկիկ մատուցումը ոչ միայն առինքնող է, այլև ընթերցողին թողնում է խելքին զոռ տալու, յուրովի ըմբոշխնելու ու մեկնաբանելու հնարավորությունը. խորհում ես, որ տվյալ թեմայով կարելի է նույնիսկ վեպ գրել:
Ավելորդ ճոռոմ բառերից, կրկնություններից, խուճուճ բառակապակցություններից ու ոչ այնքան տեղին մեջբերումներից կազմված «ավելցուկները» պարուրելով բուն թեմայի «իրանը»՝ զրկում են դրան փայլից ու գեղեցկությունից, գրողի՝ լիարժեք գործ ստեղծելու պատրանքը վերածելով արժեքազուրկ թիթիզության:
Երբեմն ավելորդ են թվում նաև թեմային առնչվող լուսանցքային կամ տարրական երևույթների ու խնդիրների մասին տրված երկար ու բարակ բացատրությունները, որոնք վեր չբարձրանալով հեղինակի ինտելեկտուալ կարողության մակարդակից, հաճախ արժանանում են գիտակից ընթերցողի արգահատանքին:
Գրական շատախոսությունը ավելի տգեղ ու վանող է ներկա ժամանակներում, երբ մարդիկ, գերի դարձած արագության ու շտապողականության մոլուցքին, դարձել են անհանբեր ու ժուժկալ ընթերցողներ:
Ապրիլ 19, 2008
Թեհրան