Շահէն Յովսէփեան

HAYAZD.com - Վրաստանի հանրապետութեան հարաւում եւ Հայաստանի հանրապետութեան սահմանի մօտ գտնւում է Քարթլիի շրջանը, որը եղել է պատմական Հայաստանի Գուգարք նահանգի Բողնոփոր անտառածածկ գաւառը:

Մինչեւ 20-րդ դարւայ իրադարձութիւնները, գաւառի հիմնական բնակչութիւնը եղել են բնիկ հայեր եւ 1818 թւականին սոյն տարածքը գաղթած գերմանացիներ ու քիչ թւով թրքացած վրացիներ, իսկ այժմ բնակչութեան շուրջ 90 տոկոսը թուրքեր են եւ մնացածը հայեր ու վրացիներ: Այդ շրջանի բազմաթիւ հայաբնակ գիւղերից այժմ միակ հայաբանակ գիւղն է՝ Բոլնիս-Խաչենը, որի չորս կողմերը թրքաբնակ գիւղեր են:

Սամշուլդէի ամրոցը

Քարթլիի շրջանում գտնւում են հայկական մշակութային եւ կրօնական բազմաթիւ կոթողներ, ինչպէս Ծուղրուղաշէն վանքը, Կիւրիկեան թագաւորութեան մայրաքաղաք՝ Սամշուլդէն եւ այլն:

Ծուղրուղաշէն վանքը

Անւանի գրող, մանկավարժ եւ հրապարակոս Ղազարոս Աղաեանը ծնւել է Բոլնիս-Խաչեն գիւղում Ապրիլ 1840 թ.: Սկզբնական կրթութիւնը ստացել է ծննդավայրում Սամշուլդէցի քահանայ՝ Տէր Պետրոսի մօտ։ 1853 թ. ընդունւել է Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցը, բայց մէկ տարի յետոյ ինքնակամ հեռացել, որից յետոյ իր գիտելիքները լրացրել է ինքնակրթութեամբ: Աշխատել է որպես գրաշար Թիֆլիսում, Մոսկւայում և Պետերբուրգում։ 1867-ին վերադարձել է Անդրկովկաս, եղել է «Արարատ» ամսագրի խմբագիր ապա դասաւանդել է Ախալցխայի, Ալեքսանդրապոլի, Երևանի, Շուշի դպրոցներում:

Աղաեանի տունը Բոլնիս-Խաչենում

Աշխատել է «Փորձ» հանդէսի խմբագրութիւնում նաեւ գործուն մասնակցութիւն ցուցաբերել «Աղբիւր» մանկական պատկերազարդ ամսագրի խմբագրմանը։ 1895 թ. ձերբակալւել է Հնչակեան կուսակցութեանը պատկանելու մեղադրանքով, աքսորւել Նոր Նախիջևան (այժմ Դոնի Ռոստով), ապա՝ Ղրիմ (1898-1900 թթ.)։ Աքսորից վերադառնալուց յետոյ մինչև կեանքի վերջը եղել է ցարական յատուկ ծառայութիւնների հսկողութեան տակ։ 1902 թ. մայիսին տօնւել է նրա գրական գործունեութեան 40-ամեակը Թիֆլիսում, Ռաշտում եւ Թաւրիզում: Մահացել է 1911 թ. հունիսի 20-ին, Թիֆլիսում:

Գործունէութեան 40 ամեակի տօնակատարութիւնը Թաւրիզ քաղաքում

Ռաշտի Բարեգործական Ընկ. շնորհաւորական նամակը

Հազւադէպ հայ թէ Հայաստանում եւ թէ Սփիւռքում կարելի է հանդիպել, որը ծանոթ չը լինի Ղազարոս Աղաեանի ստեղծագործութիւնների հետ, որոնք բազմիցս անգամներ հրատարակւել են: Իրանահայ համայնքը, Աղաեանի կենդանի ժամանակւանից ծանօթ է եղել նրա ստեղածագործութիւնների հետ, որի ապացոյցն է նրա գրոծունէութեան 40-ամեակի տօնակատարութիւնը Թաւրիզում եւ Ռաշտում: Իսկ նրա ստեղծագործութիւնները մաս են կազմել իրանահայ դպրոցականների դասգրքերում, որի պատճառով էլ նա հարազատ գրող է իրանահայ համայնքի համար:

Ղազարոս Աղաեանը

Բոլնիս-Խաչեն գիւղի բնակչութեան շնորհիւ պահպանւել է Աղաեանի տան մի մասը եւ գիւղացիների նիւթական հնարաւորութիւններով նրա տունը դառել է թանգարան, որը այցելում են Վրաստանի հայերը եւ Հայաստանից, բայց հազւադէպ Սփիւռքից:

Աղաեանի տան ներկայ վիճակը

Աղաեանի երեք յարկանի տնից եւ նրան կից տնտեսական կառոյցներից այժմ մնացել է միայն նրա տան երկու յարկերը, որտեղ տեղադրւած են նրան պատկանող կենցաղային իրերը, նաեւ նրա աշխատասենեակի կահոյքը եւ իրերը:

Աղաեանի աշխատասենեակը

Բոլնիս-Խաչեն գիւղում աշխատում է հայկական դպրոց, որը անւանակոչւած է Ղազարոս Աղաեանի անունով: Գիւղացիները ջանում են բարւօք վիճակում պահեն շրջանի միակ կրթօջախը եւ չնայած ունի շատ համեստ հնարաւորութիւններ, բայց այն մինչեւ օրս բանուկ է:

Դպրոցի շենքը

Գիւղի 12-րդ դասարանի աշակերտութիւնը նպատակ ունենալով Հայաստանի եւ յատկապէս Սփիւռքի հայերի ուշադրութիւնը գրաւեն դէպի իրենց գիւղը նաեւ կրթօջախը, պատրաստել են Ֆէյսբուկեան էջ հետեւեալ հասցէով...

https://www.facebook.com/bolnis.xachen.school/

            Իսկ նկատի առնելով, որ նրանց չորս կողմերը թուրքական գիւղեր են, որը սահմանափակումներ է առաջացնում եւ կեանքը դառձնում միապաղաղ, ուստի տարբեր գաղափարների շուրջ քննարկումից յետոյ, որոշել են կազմակերպել փառատօն: Ուստի կազմակերպել են «Թռչունի փառատոն», այն յոյսով որ դէպի իրենց գիւղը կը գրաւեն Հայաստանի եւ Սփիւռքի ուշադրութիւնը: Առաջին փառատօնը տեղի ունեցաւ դպրոցի 6-ից 10-րդ դասարանի աշակերտների մասնակցութեամբ 2019 թւականին, որի ընթացքին պատրաստւեց ընդհանուր 32 թռչիւնի բոյներ, որոնցից երեք լաւագոյնները ստացան պարգեւներ:

Թռչիւնի բոյնի փառատօնի մասնակիցները

2020 թւականին լրանում էր Ղազարոս Աղաեանի ծննդեան 180 ամեակը, որի առիթով Բոլնիս-Խաչենի գիւղացիները կազմակերպել էին իրենց համագիւղացի բանաստեղծին յիշելու եւ մեծարելու ծրագիր, որը տեղի ունեցաւ նրա բնակարանի տարածքում:

11-12- Աղաեանի ծննդեան 180-ամեակի միջոցառումը