44-օրյա պատերազմը դավադրություն էր Հայաստանի պետականության դեմ, հունիսի 27-ին առցանց ասուլիսի ընթացքում ուղիղ եթերում հայտարարել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, նկատելով, որ հայկական պետականության դեմ դավադրության շղթան մեկնարկել է 1998 թվականի ներիշխանական իշխանափոխությամբ, որից հետո Արցախը կորցրեց իր տեղը բանակցային գործընթացում: Ըստ նրա, 44-օրյա պատերազմը դավադրություն էր թե Արցախի, թե Հայաստանի պետականության դեմ: Նիկոլ Փաշինյանը շատ չի մանրամասնել իր գնահատականը, սակայն արված հայտարարությունն ինքնին շատ խոսուն է: Միևնույն ժամանակ, լինելով խոսուն, ըստ էության նոր էլ չէ, որովհետև ամիսներ առաջ Նիկոլ Փաշինյանը արեց իր հայտնի ֆեյսբուքյան գրառումը՝ «դավադիր պատերազմի մասին», խոստանալով շարունակել թեման: Առցանց ասուլիսի ընթացքում ասվածը իհարկե հնարավոր չէ դիտարկել թեմայի շարունակություն:

Մյուս կողմից, չի բացառվում, որ Փաշինյանը թեմայի շարունակություն է ակնկալում արդեն հանրային արձագանքների տեսքով: Բայց դրանք կարող են լինել շատ տարբեր և թեման շարունակելու, դրա այսպես ասած տրամաբանական ու լրջմիտ քննարկման դաշտ ձևավորելու փոխարեն՝ որովհետև ինքը թեման չափազանց լուրջ ու կարևոր է, հասարակական արձագանքները կարող են այն վերածել պարզապես ներքաղաքական կամ ներանձնային «ռազբորկաների», կամ էպատաժային մեկնաբանությունների, որոնք իհարկե կարող են «ցնցել համացանցը», լինել «շոկային» և այլն, սակայն ունենալ խորքային առումով գրեթե զրո էֆեկտիվություն, որոշակիորեն նպաստելով միայն յություբյան դիտումների կամ ֆեյսբուքյան հավանումների վիճակագրությանն ու դրա կապիտալիզացիայի շահառուների եկամտի աճին:

Ի վերջո, թե ապրիլյան քառօրյայից հետո, թե 44-օրյայից հետո առավել ևս, հանրային շատ շրջանակներ առանց Նիկոլ Փաշինյանի խոսքերի էլ՝ քննարկել ու քննարկում են դավադրության, դավադիր պատերազմի վարկածները, սխեմաները, մեղավորների կամ դավադրության մասնակիցների արտաքին ու ներքին շրջանակները և այլն: Գլխավոր խնդիրն այստեղ այն է, թե որն է այդ ամենի հանրային ու պետական էֆեկտիվությունը, որովհետև քննարկումները տարիներ շարունակ ծավալվել ու ծավալվում են այնպես, որ նորանոր դավադրությունների, «պարտիզանությունների» կամ զանազան տեղեկատվա-քաղաքական, քարոզչական «դիվերսիաների» պարարտ միջավայրը ոչ միայն չի սահմանափակվում, նեղանում, այլ հակառակը՝ աղմուկը ստեղծում է ավելի շատ «պղտոր ջուր», երբ գողն ամենից բարձրն է գոռում բռնեք գողին: Եվ որքան էլ Նիկոլ Փաշինյանը խոսում է այն մասին, որ Հայաստանի հանրությունը եթե անգամ չի ֆիքսում փաստական առումով, ապա առնվազն ինտուիտիվ զգում է կեղծիքն ու չի խաբվում, միևնույն է, երևույթը այդուհանդերձ թողնում է իր քայքայիչ, ապակառուցողական ազդեցությունը: Որովհետև, բանը լոկ այն չէ, որ հանրությունը չխաբվի:

Բանն այն է, որ հանրության միջավայրում պետք է ձևավորվի կեղծիքի բացահայտման և դրա հանդեպ դիմադրունակության «ինստիտուցիոնալ հիշողություն», որպեսզի հանրային օրգանիզմը և հետևաբար պետական համակարգը կեղծիքի հանդեպ ոչ միայն վարեն այսպես ասած պաշտպանական, այսինքն՝ չխաբվելու քաղաքականություն, այլ իրենք «պաշտպանական» անհրաժեշտությունների առաջ դնեն կեղծ երևույթներն ու դրանք սպասարկողներին: Այդպիսով, դավադիր պատերազմի կամ դավադրության վարկածի նույնաձև շրջանառության կրկնություններն ու պտույտները ժամանակի ընթացքում ընդամենը բերելու են այդ ամենի հանդեպ հանրային ուշադրության «վարժեցման» և հետաքրքրության նվազման, այդպես էլ կարևորագույն թեման չվերածելով «ինստիտուցիոնալ հիշողության» և այդ կերպ դարձնելով հայաստանյան հասարակական-քաղաքական, պետական օրգանիզմի արդիականացման խթաններից մեկը: Ըստ այդմ, բարձրաձայնվող կամ օրակարգ բերվող կարևորագույն հարցն ունի առավել արդյունավետ ձևաչափային «մատուցման» և նաև շրջանառության անհրաժեշտություն, հակառակ դեպքում, որևէ նոր աղմուկի կամ աղմուկի նոր առիթ միայն թուլացնում է հանրային իմունային համակարգը, եթե անգամ առնչվում է հանրային և պետական առողջության համար գերկարևոր թեմայի:

ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

1in.am