ԻՐԱՆԱՀԱՅ ՀԱՄԱՅՆՔԸ ԽՈՇՈՐԱՑՈՒՅՑԻ ՏԱԿ (1)

Յուրաքանչյուր կառույց, հասարակություն, համայնք, կամ նույնիսկ փոքրիկ մի ընտանիք, կանգուն, մնայուն ու կուռ մնալու համար, առաջին հերթին անհրաժեշտ է խելամիտ, բանիմաց, և հատկապես շրջահայաց ու հեռատես ղեկավարություն, և գործունեության մշակված ու հեռանկարային քաղաքականության համակարգ:

Իրանահայ համայնքը ներկա պահին հայտնվել է աննախադեպ, ճակատագրական ու բախտորոշ պայմաններում, ուստի առավել քան երբևէ կարիք ունի վերոհիշյալ արժանիքներով օժտված ղեկավարության և՝ ժամանակին կիրառվող համապատասխան քաղաքականության: Ի վերջո հասել է պահը, որ մեր համայնքը դուրս գա հնաոճ դարձած գործեղանակով ընդառաջվող ղեկավարության ենթակայությունից: Փաստը մնում է փաստ, որ երկար տարիներ առաջ՝ բոլորովին տարբեր պայմաններում ու պատմական մի այլ միջավայրում ձևավորված մեր համայնքի ղեկավար մարմնի կառուցվածքի մոդելը և նրա գործունեության կանոնագրությունը այլևս ի զորու չէ տնօրինել համայնքիս ժամանակակից կյանքը և օրավուր ահագնացող խնդիրները:

Չպետք է անտեսել այն հասարակ, սակայն և միաժամանակ հույժ կարևոր իրականությունը, որ ժամանակները փոխվում և իրենց հետ փոփոխման են ենթարկում ամեն ինչ: Բնականաբար, մենք ևս բացառված չենք կարող մնալ այդ պարտադիր օրինաչափությունից. չենք կարող խուսափել անխուսափելի դարձող փոփոխություն-բարեփոխումներից, այլապես՝ պիտի ընդունենք, որ դարավոր պատմություն ունեցող իրանահայ համայնքը, շարունակելով վերջին տասնամյակներում որդեգրած իր սրընթաց նահանջի ուղին, ոչ այնքան հեռու ապագայում կանգնելու է  իսպառ վերացման փաստի առջև: Եվ ցավոք սրտի, դրա պատասխանատուն կհամարվենք մենք և մեր որդիները, որ չենք կարողացել ժամանակի զարգացմանը զուգընթաց քայլել, և գիտակցաբար ընդունելով նոր մարտահրավերները՝ ժամանակակից միջոցներով ու եղանականերով պայքարի դուրս գալ ու լուծել խնդիրները:

Օպտիմալացում

Վերջին տարիներին հաճախ լսվող այս օտար բառը, նույնչափ օտարոտի ու անհաղորդ, փաստացի անընդունելի է մեզ՝ իրանահայերիս համար: Սակայն բոլորս էլ գիտենք, որ անհրաժեշտ է ճշգրիտ պատկերացում կազմել և ճիշտ գնահատական տալ առկա  իրականությանը, և որպես փաստ ընդունել այն, որքան էլ որ դա ցավալի լինի: Օրինակի համար, ասենք, եթե արտագաղթի կամ տեղափոխության հետևանքով նվազում է մեր ինչ որ դպրոցի աշակերտության թիվը, նման պայմաններում չի կարելի, հուզիչ ճառերին ու անցյալի գեղեցիկ հուշերին տրվելով, բաց պահել դատարկված դպրոցների դռները, մեծ թվով ուսուցիչ ու անձնակազմ վարձակալության մեջ պահել:

Նման պայմաններում հարկավոր է ուսումնասիրություն կատարել, և տևական, վիճակագրական ու մասնագիտական տվյալների հիման վրա որոշում կայացնել մեր ազգային համարվող գույքի ճակատագրի մասին, և ըստ այդմ համապատասխան քայլեր ձեռնարկել: Օրինակի համար, եթե անցյալում հիմնվել են միություններ և ինչ որ ժամանակ հասարակական-ազգային, մշակութային, կամ մարզական, թեկուզև փայլուն գործունեություն են ծավալել, իսկ ներկա դրությամբ ամայացել են և փաստորեն գոյություն չունեն, այլևս պետք չէ նրանց անվանական գոյությամբ խաբել ինքներս մեզ և ուրիշներին, և մեր առանց այն էլ ջլատված ուժերը մասնատել նմանատիպ մարած օջախների լույսերը առերևույթ վառ պահելու կամ այդպես ցուցադրելու համար: Մյուս կողմից՝ ով՝ ով, բայց գոնե մենք լավ գիտենք մեր համայնքի մանրամասն հանգամանքները, հետևաբար նման երևույթները, անիմաստ ու անտեղի են, և առատ ինֆորմացիայի ձեռնահասության այս օրերում, անգամ ծաղրի առարկա են դառնում՝ հատկապես անցյալին անհաղորդ, մատաղ սերնդի համար: Այսինքն՝ եթե որևէ ակումբ ու միություն, այլևս անդամներ չունի, պարտավոր չենք պահպանել նրան որպես գույք ու կահույք և պետք է այդ հարստությունը ինչքան շուտ օգտագործել տեղին՝ ի շահ առաջին հերթին հենց համայնքի անդամների հոգեմտավոր կամ ֆիզիկական զարգացման: 

Այս բոլորի նպատակը բնավ այն չէ, որ պիտի հիմնահատակ ավերել մեր անցյալի ստեղծածն ու հիմնածը, այլ՝ այն, որ պիտի վերանայել ու վերակառուցել բոլոր այդ կառույցներն ու մարմինները՝ վերից վար: Անհրաժեշտ է ինչքան շուտ վերակազմակերպվել այնպես, որ ամենայն մանրուք իզուր չկորչի և նպաստի նախ՝ մեր համայնքի անհատների բարեկեցությանն ու բարօրությանը, ապա և՝ ընդհանուր ազգի՝ ոչ թե այս կամ այն քաղաքական հոսանքի կամ խավի, շահերին: Սա է խելամիտ օպտիմալացում կոչեցյալը: Իսկ թե՝ որքան պիտի «օպտիմալանանք», դա էլ հաջորդ հարցն է, որին պատասխանելու համար պիտի նախ՝ ստույգ տեղեկություն ունենանք մեր ունեցվածքի մասին, թե ուր և որքան արժող ինչ ունենք, ապա՝ որոշում կայացնենք թե ո'րը և ե'րբ պիտի վաճառվի, և կարևորը՝ հասույթը ինչ նպատակով ծախսվի: Այս բոլորը պատմականորեն, ըստ թեմի կանոնագրության՝ վստահված է Ազգային իշխանությանը և հասու չէ հասարակ «մահկանացու» քաղաքացիներիս: Այս կապակցությամբ տիրող կամայականությունը և անպատասխանատվության մթնոլորտը, առավել քան որևէ այլ ոլորտում զգալի է: Թերևս հատուկենտ մարդիկ ձեռնահասություն ունեն այս «հույժ գաղտնի» տեղեկատվությանը, թե նախ՝ ուր և ինչ ունենք, ապա թե՝ երբ և ինչպես է իրականացվել կամ իրականցվելու այդ «օպտիմալացումը», ուր և ինչ է վաճառվել, և հատկապես՝ ուր կամ ում է փոխանցվել: Սա ակնհայտ է հատկապես հայաթափ եղած կամ լինող համայնքներում, ուր չկան այդ հարստությունն ստեղծած մարդիկ, իսկական տերերը:

Քարմեն Ազարյան