ՀԱՅԱԶԴ կայք
ՀԱՅԱԶԴ կայք
Յուրահատուկ և անհետացող արհեստները Հայաստանում

Արհեստ ունեցողը մինչև կեսօր է սոված, չունեցողը ՝ մինչև իրիկուն

Հին հայկական առած, որի շնորհիվ կարելի է պատկերացում կազմել, թե ինչ դեր և նշանակություն է ունեցել արհեստը հայկական կենցաղում, և թե ինչպիսի հարգանք են վայելել արհեստ ունեցող մարդիկ հասարակության մեջ: Ժամանակին շատերն են զբաղվել արհեստով, սակայն իրենց արհեստը պահպանել են միայն նրանք, ում համար արհեստը չի եղել պարզապես աշխատանք և փող աշխատելու միջոց, այլ ապրելակերպ՝ միտված արվեստ ստեղծելուն:

Այս ամենի հետ մեկտեղ հայկական մշակույթը շարունակում է առանձնանալ իր յուրահատուկ արհեստներով, որոնցից, ցավոք, այսօր քչերն են պահպանվել:

Երևանի միակ և ամենահին գդակագործը

Արդեն մոտ 65 տարի է Ժիրայր Չիթչյանը կամ վարպետ Ժիրայրը նույն արհեստանոցում գլխարկներ է կարում տղամարդկանց համար: Երևանի տղամարդկանց կեսից ավելիի գլխարկները վարպետ Ժիրայրի ձեռքով են պատրաստվել: Ժամանակին մեծ նշանակություն են տվել գլխարկին՝ ով գլխարկ չուներ պատիվ էլ չուներ: Այժմ միայն 50-ից բարձր տղամարդիկ են գլխարկ կրում: Վարպետ Ժիրայրի համար գլխարկ կարելը ո՛չ բարդություն ունի, ո՛չ էլ նրբություն, իր առօրյան է՝ հաճախորդն ընտրում է, ինքն էլ մի քանի ժամվա մեջ պատրաստի գլխարկը հանձնում է տիրոջը: Ժամանակին գդակագործ վարպետները շատ են եղել, բայց այժմ վարպետ Ժիրայրն է Երևանի միակ գլխարկներ ստեղծող վարպետը:


Գդակագործություն

 

Հմայիլ- թալիսման՝ Դաղդղան

Դաղդղանները փայտից պատրաստված հմայիլ-թալիսմաններ են, որոնք ունեցել են լայն կիրառություն կենցաղում: Դաղդղաններ կախել են տան մուտքի դռան վերևում, կճուճներից և կարասներից, որպեսզի մթերքը պաշտպանեն մրջյուններից: Հատուկ դաղդղաններ են պատրաստվել նաև մարդկանց և կենդանիների համար: Դաղդղանների պատրաստման համար ընտրել են հատուկ սրբազան համարվող Դաղդղան ծառի փայտը:

Դաղդղանները առանձնահատուկ են նաև նրանով, որ յուրաքանչյուրն առանձնահատուկ նախշերով է պատրաստվում և յուրաքանչյուրն առանձին արվեստի ստեղծագործություն է: Դաղդղան պատրաստելիս վարպետը պետք է միայն դրական զգացողություններ ունենա և պետք է զերծ մնա բացասական մտքերից, քանի որ այդ զգացողությունները դաղդղանի հետ փոխանցվում են այն մարդուն ում համար այն պատրաստված է:

Այսօր դաղդղան պատրաստող վարպետները քիչ են և մեծ մասամբ դրա պատրաստման մանրուքները գաղտնի են պահում: Այժմ դարդղանը կորցրել է իր նշանակությունը, սակայն այն կարող է յուրահատուկ այցեքարտ դառնալ Հայաստանի համար:


Դաղդղան

 

Մուշուրբա կամ կլկլան բաժակ

Մուշուրբա կոչվող յուրօրինակ կլկլան բաժակների ծննդավայրը Գյումրին է: Այն հանդիսանում է Գյումրեցիների ամենացանկալի նվերը: Մուշուրբան պղնձից, լատունից, արծաթից և հազվադեպ ոսկուց պատրաստվող բաժակ է: Բաժակի առանձնահատկությունը կայանում է նրանում, որ խմելիս յուրահատուկ կլկլոց է լսվում, որտեղից էլ առաջացել է բաժակի անվանումը: Ամեն նոր մուշուրբայի պատրաստման համար 8 ժամ է պահանջվում:

Մուշուրբայի գաղտնիքը հայտնի է միայն վարպետ Էդվարդ Ժամկոչյանին, ով ամբողջ աշխարհում այս գավաթը պատրաստող միակ մարդն է: Վարպետ Էդիկը մուշուրբայի պատրաստման համար օգտագործում է պապական մուրճերը, որոնք գաղթի ժամանակ պապերը էրզրումից են բերել:

Որպես ավանդույթ Գյումրիում արհեստավորները իրենց գործը փոխանցում են որդիներին: Իրենք որպես աշակերտ բերում են իրենց որդիներին արհեստանոց, քանզի արհեստն ընտանեկան աշխատանք է: Ավանդույթը թույլ է տալիս, որ արհեստն անցնի հորից որդուն, և մարդիկ էլ կապում են այն հենց այդ ընտանիքի անվան հետ: Բացի այդ այդպես են փոխանցվում նաև վարպետի գաղտնիքները: Դրա համար էլ վարպետ Էդվարդն իր որդուն՝ Սուրենին սովորեցրել է մուշուրբա ստեղծելու արվեստը և գաղտնիքները:


Մուշուրբա / լուսանկարը ՝ Mediamax -ի կայքից

 

Լարախաղացություն՝ այժմ արդեն Սլեքլայնինգ

Դժվար է հստակ առանձնացնել լարախաղացությունն արվեստ է, արհեստ թե մշակույթ , սակայն ինչպես էլ այն անվանենք այսօր լարախաղացների գրեթե չենք հանդիպի: Ժամանակին լարախաղացը յուրաքանչյուր ազգային տոնակատարության անբաժան մասն էր կազմում, իսկ այսօր լարախաղացները պարզապես չեն զբաղվում իրենց սիրելի արհեստով: Լարախաղացը երաժշտախմբի նվագակցությամբ պարում է երկու սյուների մեջ ձգված լարի վրա, իսկ նրա խաղակից ծաղրածուն միևնույն ժամանակ գումար է հավաքում հանդիսականներից և կրկնօրինակում լարախաղացի շարժումները:


Լարախաղաց

Այսօր լարախաղացությանը փոխարինելու է եկել ժամանակակից սլեքլայնինգը: Սլեքլայնինգը հատուկ մարզաձև է, որը զարգացնում է հատուկ երկու հենարանների վրա ձգված լարի վրայով քայլելու հմտությունները: Ի տարբերություն լարախաղացության պարանի սլեքլայնը ավելի քիչ է ձգված, որպեսզի ստեղծի թրթռացող դինամիկ գիծ:

Գուցե ժամանակակից սլեքլայնինգը կնպաստի ավանդական լարախաղացության մշակույթի պահպանմանը և ավելի մեծ ճանաչում կստանա երիտասարդության շրջանում:


Սլեքլայնինգ / լուսանկարը՝ Step Slackliners Armenia -ի Ֆեյսբուքյան էջից

 

Կլայեկագործություն – պղինձ փայլեցնելու արհեստը

Կլայեկագործությունը պղնձե տարաները անագով պատելու (կլյակելու) արհեստն է: Նախկինում կենցաղում օգտագործվում էին բացառապես պղնձե տարաներ և ափսեներ, և որպեսզի դրանք օգտագործման ընթացքում չժանգոտվեին նախապես պատվում էին անագով կամ այսպես կոչված կլայեկով: Անագապատող վարպետին անվանում էին կլեկչի: Էջմիածնում ապրող Վաղինակ Մանուկյանը Հայաստանի միակ կլայեկագործ վարպետն էր: Վարպետի համար իր արհեստը ապրելու իմաստ էր, իսկ կլայեկի հոտը՝ առանձնահատուկ հաճույք: Վարպետ Վաղինակը իր արհեստը փոխանցել է որդիներին, որպիսզի պահպանի հայկական հինավուրց և անհետացող արհեստի շունչը:


Կլայեկագործ

 

Արհեստները Հայաստանում միշտ էլ հարգի են եղել: Շատ հաճախ նույնիսկ տվյալ արհեստը ազգանվան հիմք է հադիսացել և ընտանիքին կոչել են հենց այդ ազգանունով: Սակայն գիտության և տեխնիկայի զարգացումը հանգեցրեց մի շարք արհեստների վերացմանը: Այժմ էլ արհեստ ունեցողները յուրահատուկ տեղ են գրավում հասարակության մեջ՝ լինելով իրենց արհեստի բացառիկ կրողները:

 

Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։

https://www.armgeo.am/disappearing_crafts_in_armenia/


ՀԱՅԱԶԴ կայք Նմանատիպ Լուրեր
մուլտիպլիկացիոն-կարճամետրաժ-ֆիլմ,հայկական-կարճամետրաժ-մուլտֆիլմ,կարճամետրաժ-մուլտֆիլմ,օսկարի-հավակնորդ,օսկար,արմատ,արմատ-հայկական-կարճամետրաժ-մուլտֆիլմ,շվեյցարաբնակ-կինոռեժիսոր,էլոդի-դերմանժ ,  «Արմատ» հայկական կարճամետրաժ մուլտֆիլմը՝ «Օսկարի» հավակնորդ․ The Hollywood Reporter
«Արմատ» հայկական կարճամետրաժ մուլտֆիլմը՝ «Օսկարի» հավակնորդ․ The Hollywood Reporter
The Hollywood Reporter-ը նշել է 15 անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմերից մեկը՝ ARMAT-ը կարող է արժանանալ Օսկարի։
չինաստան,պեկին,խաչատրյանի-անվան-միջազգային-հոբելյանական-մրցույթ,արամ-խաչատրյան-մշակութային-հիմնադրամ,չինաստանի-ազգային-օպերային-թատրոն,չինաստանի-պետական-կառույցներ,հայաստանի-պետական-սիմֆոնիկ-նվագախումբ,սերգեյ-սմբատյան,արամ-խաչատրյան,արամ-խաչատրյանի-120-ամյա-հոբելյան , Պեկինում անցկացվում է Խաչատրյանի անվան միջազգային մրցույթ
Պեկինում անցկացվում է Խաչատրյանի անվան միջազգային մրցույթ
Չինաստանի մայրաքաղաք Պեկինում դեկտեմբերի 17-ին մեկնարկել է Խաչատրյանի անվան միջազգային հոբելյանական մրցույթը՝ «ջութակ» մասնագիտական կարգում։ Այն նվիրված է Արամ Խաչատրյանի 120-ամյա հոբելյանին։
հայաստան,կգմս-նախարարություն,սիսակ-գաբրիելյան,netflix,ֆիլմեր,ֆիլմ,սերիալներ,ֆիլմարտադրություն,թիլ-շվայգեր,underdog,dead-by-dawn,collapse,նեթֆլիքսի-8-մասանոց-ֆիլմ , Հայաստանում NETFLIX-ի համար ֆիլմեր ու սերիալներ կնկարահանվեն
Հայաստանում NETFLIX-ի համար ֆիլմեր ու սերիալներ կնկարահանվեն
Հայաստանում NETFLIX-ի համար ֆիլմեր ու սերիալներ կնկարահանվեն։
յունեսկօ,ոչ-նյութական-մշակութային-ժառանգության-ներկայացուցչ,գյումրի,դարբնություն,դարբին,արվեստ,արհեստ,պապոյան-գերդաստան,գարիկ-պապոյան,վարպետ-գարիկ,գյումրու-դարբնության-ավանդույթը,գյումրու-դարբնության-մշակույթ , Գյումրու դարբնության ավանդույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակու­թային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում է
Գյումրու դարբնության ավանդույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակու­թային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում է
Դարբին Գարիկն ասում է, թե իրեն հարցնեն Գյումրու դարբնության ավանդույթում ինչն է ամենակարևորը, երևի կպատասխանի, որ․ «Ամեն գործդ կմտածես ընպես սարքես, որ բոլորի դուրն էլ գա, բայց առաջինը քո դուրը գա։ Էս գործը հա՛մ արհեստ է, հա՛մ արվեստ է, մենակ ուժով չի, պետք ա ուղեղ էլ ունենաս ու սիրտ»։ 
յունեսկօ,unesco,տաթևի-և-մեծ-անապատ-վանական-համալիրներ,որոտան-գետի-կիրճը,հուշարձանախումբ,եռաչափ-լազերային-սկանավորում-և-թվայնացում,հհ-կգմս-նախարարություն,հհ-ագ-նախարարություն,յունեսկօ-ում-հհ-մշտական-ներկայացուցչություն,պոակ,պատմամշակութային-ժառանգության-գիտահետազոտական-կենտ,միջազգային-ֆինանսական-աջակցություն ,  ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կաջակցի Տաթևի և Մեծ անապատ վանական համալիրների եռաչափ լազերային սկանավորմանն ու թվայնացմանը
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կաջակցի Տաթևի և Մեծ անապատ վանական համալիրների եռաչափ լազերային սկանավորմանն ու թվայնացմանը
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից հաստատված դրամաշնորհը կազմում է շուրջ 55․000 ԱՄՆ դոլար, որով նախատեսվում է իրականացնել Տաթևի և Տաթևի Մեծ անապատ վանական համալիրների կազմի մեջ մտնող բոլոր կառույցների, ենթահուշարձանների եռաչափ լազերային սկանավորում և մանրամասն թվայնացում, կառավարման և ռիսկերի նվազեցման համապատասխան ծրագրերի կազմում, միջազգային փորձագետների խորհրդատվություն, պետական հաշվառման փաստաթղթերի լրամշակում, որոնց հիման վրա կպատրաստվի և ՅՈՒՆԵՍԿՕ կներկայացվի հուշարձանախումբը «Զինված հակամարտությունների պայմաններում մշակութային արժեքների պաշտպանության կոնվենցիա»-ի հովանու ներքո առնելու հայտը։
գյումրի,հհ-վաստակավոր-նկարիչ,մինաս-ավետիսյան,մինաս-ավետիսյանի-95-ամյակ,մինաս-ավետիսյանի-95-ամյակին-նվիրված-ցուցահանդես,մինաս-ավետիսյանի-գործերը,ցուցահանդես,գույներ-կերտող-նկարիչը-խորագրով-ցուցահանդես , 45 տարի անց Գյումրիում ցուցադրության են ներկայացվել Մինաս Ավետիսյանի գործերը
45 տարի անց Գյումրիում ցուցադրության են ներկայացվել Մինաս Ավետիսյանի գործերը
45 տարի անց Գյումրիում ցուցադրության են ներկայացվել ՀՀ վաստակավոր նկարիչ Մինաս Ավետիսյանի գործերը։

<< Հայազդ>> կայքում արտահայտված որոշ կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետի հետ: