Շահէն Յովսէփեան

19-րդ դարի սկզբին սկսեց Ռուս-Պարսկական պատերազմները, որը տեւեց 28 տարի, եւ արդիւնքում Պարսկաստանը պարտութիւն կրեց ու կնքւեց Թուրքմենչայի պայմանագիրը 1828 թ., որի համաձայն Արեւելեան Հայաստանը անցաւ Ռուսական կայսրութեան տիրապետութեան տակ եւ Արաքս գետը դառաւ սահման, իսկ 1813 թ. Գիւլիստանի պայմանագրով Պարսկաստանը արդէն իսկ կորցրել էր ներկայիս Ազրբէյջանի, Վարաստանի եւ Ղարաբաղի տարածքները:

            Թուրքմենչայի պայմանագրի 2-րդ յօդւածի համաձայն, Պարսկաստանը պարտադիր եղաւ հինգ միլիոն Թուման տուգանք վճարել Ռուսական Կայսրութեան, որի համար օգտագործւեց արքայական գանձարանում գտնւող ոսկին: Այդ ոսկիների մէջ կար նաեւ Աղա Մոհամեդ խանի (1797-1834 թթ.) միջոցով Թիֆլիսի բնակչութիւնից թալանւած մեծ քանակութեամբ ոսկին, որը դառել էր ոսկէդրամ, թողարկւած Թեհրան մայրաքաղաքում 1796 թւականին:

            Ռուսական կայսրութեան յանձնած Աղա Մոհամեդ խանի թողարկած ոսկեդրամների մէջ կար իւրայատուկ մի տեսակ դրամ, որոնց Սան Պետրբուրգի դրամահատարանում հալելով թողարկեցին կայսերական ոսկի դրամներ, որի պատճառով համարեայ ոչնչցաւեց:

            Նշւած ոսկեդրամները քառանկիւնի են եւ թողարկւել են չորս տարբեր չափսերով եւ կշիռներով եւ ունեն չորս գիներ, ըստ հետեւեալի ...

            8 Թուման       65,53 գրամ

            20 Թուման     163,83 գրամ

            50 Թուման     409,59 գրամ

            60 Թուման     491,51 գրամ

Նկարի աղբիւր Zeno.ru, 50 Թուման, 399 գրամ, չափսերը 68x68 mm

            Դրամի Ա երեսում գրւած է

یا محمد – لااله الا الله محمد رسول الله و علی ولی الله – یا علی

            Դրամի Բ երեսում գրւած է

الملک الله – ضرب دارالسلطنه طهران – سنه 1210

            Հարկ է նշել, որ սոյն դրամից մէկ օրինակ պահպանւել է Սան Պետրբուրգի Էրմինթաժ թանգարանում եւ ըստ երեւոյթի մի քանիսը եւս գտնւում են անձնական հաւաքածոներում: